Giải phẫu học - Môn học thú vị dành cho sinh viên ngành Y dược

Giải phẫu học là một môn khoa học cơ sở không chỉ dành cho y học mà còn cho nhiều ngành khác. Vậy giải phẫu học có ứng những dụng như thế nào, hãy cũng Giảng viên Trường Cao đẳng Y dược Pasteur tìm hiểu nhé.

Lịch sử phát triển

Quá trình nhiên cứu giải phẫu đã có từ rất lâu và đã xuất hiện những nhà giải phẫu học nổi tiếng như:

Hippocrate (460 – 377 TCN), được xem là cha đẻ của y học phương tây, người đã đưa ra thuyết cấu tạo về con người là thuyết thể dịch “các cơ quan trong cơ thể người được hình thành từ các thành phần gồm máu, khí, mật vàng và mật đen, các cơ quan có cấu tạo khác nhau là vì có tỷ lệ các thành phần trên khác nhau).

André Vésalius (1514 – 1519) là cha đẻ của ngành giải phẫu học hiện đại, ông đã cho ra đời tác phẩm nổi tiếng là “De humani corporis fabrica” và  phương pháp nghiên cứu giải phẫu mà ông đã áp dụng chính là quan sát trực tiếp trên việc phẫu tích xác người.

Và những giai đoạn sau đó, giải phẫu học đã không ngừng phát triển cho đến hôm nay, nhờ các công trình nghiên cứu của nhiều nhà giải phẫu học nổi tiếng khác.

  Tác phẩm nổi tiếng về Giải phẫu học “De humani corporis fabrica”

Các ngành Giải phẫu học

Tùy theo mục đích và phương pháp nghiên cứu, giải phẫu học được phân chia thành các ngành chính sau:

1. Giải phẫu y học

Ngành giải phẫu nghiên cứu cấu trúc và mối liên hệ của các cơ quan, bộ phận trong cơ thể người, phục vụ cho các môn học khác của y học từ đó đào tạo ra những người làm nghề Y dược. Đây là môn giải phẫu ứng dụng.

2. Giải phẫu mỹ thuật

Là ngành giải phẫu chú trọng đến việc nghiên cứu giải phẫu bề mặt con người phục vụ cho việc đào tạo của các trường mỹ thuật, người sáng lập là Leonardo De Vinci.

3. Giải phẫu học thể dục thể thao

Là ngành nghiên cứu về hình thái cơ thể, đặc biệt là các cơ quan có chức năng vận động cũng như sự thay đổi hình thái khi vận động. Phục vụ cho các trường có liên quan đến thể dục thể thao.

4. Giải phẫu học nhân chủng

Là  ngành giải phẫu nghiên cứu về đặc điểm các quần thể người còn sống, các di cốt khảo cổ nhằm tìm hiểu về quá trình phát triển của loài người.

5. Giải phẫu học nhân trắc

Đo đạc kích thước của các bộ phận cơ thể nhằm tìm ra tỷ lệ mối liên quan của các phần trong cơ thể, từ đó tạo ra các công cụ, thiết bị  phục vụ cho đời sống và lao động, hay mối liên quan của các loại hình với bệnh tật.

6. Giải phẫu học so sánh

Nghiên cứu so sánh động vật từ thấp đến cao nhằm tìm ra quy luật tiến hóa của các loài động vật thành loài người.

7. Giải phẫu học đại thể

Nghiên cứu về hình thể và cấu trúc của cơ thể người bằng mắt thường, hoặc lính lúp. Đây chính là chuyên ngành giải phẫu hiện nay được áp dụng trong các trường đào tạo ngành y.

8. Giải phẫu học vi thể

Là ngành giải phẫu học chuyên nghiên cứu về cấu trúc và hình thể người bằng kính hiển vi quang học. Ngày nay ngành này đã tách thành một môn học riêng đó là mô học.

9. Giải phẫu học hệ thống

Nghiên cứu về cấu trúc và hình thể người  bằng cách dựa vào chức năng của các cơ quan mà không chú ý tới vị trí của các cơ quan trong cơ thể con người.

10. Giải phẫu học định khu

Nghiên cứu về cấu trúc và hình thể con người không dựa vào chức năng mà là vị trí của chúng trong cơ thể, người ta sẽ chia cơ thể ra thành nhiều vùng như vùng đầu mặt cổ, chi trên, chi dưới, ngực, bụng, được gọi là giải phẫu vùng. Tuy nhiên, cũng có thể mô tả, quan sát chi tiết các cấu trúc giải phẫu theo từng vùng nhỏ, lúc đó gọi là giải phẫu học định khu.

Tư thế giải phẫu

Việc xác định đúng tư thế giải phẫu là cực kỳ quan trọng trong việc đặt tên và mô tả. Tư thế giải phẫu là tư thế “người sống, đứng thẳng, chi trên thả dọc theo thân mình, lòng bàn tay hướng ra phía trước”.

Tư thế giải phẫu đúng

Các tính từ Giải phẫu học

1. Trước- sau

Trước gọi là bụng, sau gọi là lưng. Tuy nhiên, lòng bàn chân được gọi là mặt bụng của bàn chân.

2. Gần – xa

Gần với gốc hay nơi bắt đầu của cấu trúc cơ thể là gọi đầu gần và ngược lại.

3. Ngoài – trong

Ngoài là gần với bề mặt của cơ thể, trong là gần với trung tâm của cơ thể.

4. Trên - dưới

Trên là hướng về phía đầu còn gọi được là đầu. Ngược lại, dưới là hướng về phía chân còn gọi là đuôi.

Theo giảng viên Cao đẳng Vật lý trị liệu cho biết dược cho biết Muốn giảng dạy, học tập và nghiên cứu tốt Giải phẫu học, cần phải có một hệ thống danh từ thống nhất. Cho đến hiện tại đã có nhiều bảng danh pháp giải phẫu học ra đời. Bảng danh pháp quốc tế, đang được sử dụng hầu hết trên thế giới là hệ  PNA ra đời 1955 có khoảng 5000 danh từ giải phẫu học.

Mỗi quốc gia có quyền dịch PNA sang ngôn ngữ của nước mình để hơn tiện trong việc sử dụng. Còn riêng ở Việt nam, đến nay vẫn chưa có một sự thống nhất nào về hệ thống danh từ giải phẫu học bằng tiếng Việt.

Tình hình sử dụng danh từ Giải phẫu ở nước ta còn đang rất phức tạp, vẫn còn chịu ảnh hưởng của các nguồn tham khảo khác nhau nên việc sử dụng danh từ vẫn chưa đồng nhất. Năm 1983, Nguyễn Quang Quyền xuất bản cuốn sách “Danh từ giải phẫu học”, đến năm 1986 xuất bản tài liệu “Bài giảng Giải phẫu học”. Ðây là được xem là những tác phẩm đã tuân thủ triệt để danh pháp PNA và phần lớn danh từ của PNA đều có trong sách. Ðáng tiếc là cho đến nay, hệ thống danh pháp này tuy đã được dùng trong các bộ môn Giải phẫu trên cả nước, nhưng lại chưa được sử dụng rộng rãi trong các bộ môn lâm sàng, vì vậy đã gây nhiều khó khăn cho sinh viên và cán bộ thuộc ngành y. Hy vọng sẽ  có một bảng danh pháp giải phẫu tiếng Việt hoàn chỉnh hơn trong tương lai để đáp ứng nhu cầu dạy và học cho ngành y học nước nhà.