Nội dung chính [Ẩn]

Công tác chuẩn bị trước khi sinh
Các bước tiến hành trong đỡ đẻ thường ngôi chỏm
Chăm sóc cho mẹ và em bé sau sinh
Xử lý một số tai biến có thể xảy ra sau khi sinh

Giảng viên Cao đẳng Hộ sinh - Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur cho biết: Đỡ đẻ thường ngôi chỏm là thủ thuật tác động vào thì sổ thai để giúp cho cuộc đẻ được an toàn theo đường âm đạo, ngôi chỏm là một trong các dạng của ngôi thai thuận và hay gặp nhất trong đỡ đẻ thường, ở ngôi chỏm thì tư thế thai nhi có phần đầu cúi trong khi chuyển dạ và toàn bộ phần chỏm đầu của thai nhi sẽ ở trước eo trên của khung chậu.

Chỉ định: Mọi sản phụ có thai đến thời kỳ sinh nở, ngôi chỏm, đầu thai nhi lọt sâu trong âm đạo và chuẩn bị ra ngoài.

Chống chỉ định: Thai tiên lượng không có khả năng đẻ thường được(để theo đường âm đạo); Ngôi chỏm chưa lọt.

Công tác chuẩn bị trước khi sinh

Chuẩn bị dụng cụ

Bộ dụng cụ trong đỡ đẻ và bộ khăn đã vô khuẩn;

Bộ dụng cụ cắt và khâu tầng sinh môn;

Khăn, bông, băng, gạc vô khuẩn, chỉ khâu, kim khâu, kẹp rốn vô khuẩn;

Thuốc oxytocin 10 đơn vị lấy sẵn sàng trong bơm tiêm;

Dụng cụ để dùng hút đờm dãi và hồi sức cho trẻ sơ sinh (máy hút, ống hút, bóng và mặt nạ sơ sinh);

Thông tiểu.

Chuẩn bị cho sản phụ

Động viên sản phụ, hướng dẫn cách thở, rặn và thư giãn ngoài cơn rặn;

Thụt tháo phân vào lúc mới bắt đầu chuyển dạ và tiểu tiện khi sắp đẻ. Nếu có cầu bàng quang mà không tự thực hiện đi tiểu được thì đặt thông tiểu;

Rửa sạch vùng sinh dục ngoài;

Sát khuẩn rộng vùng sinh dục, bẹn và đùi;

Trải lên bụng sản phụ 1 khăn vô khuẩn để đón trẻ khi ra đời.

Tư thế sản phụ

Sản phụ nằm ngửa trên bàn đẻ, nâng bàn đẻ lên để sản phụ có tư thế nửa nằm nửa ngồi, đầu kê cao, hai tay của sản phụ nắm vào hai thành của bàn đẻ, mông sát mép bàn, hai cẳng chân gác trên hai cọc chống giữ chân của bàn đẻ.

Các bước tiến hành trong đỡ đẻ thường ngôi chỏm

Nguyên tắc

Đảm bảo vô khuẩn trong quá trình đỡ đẻ.

Khi cổ tử cung của sản phụ đã được mở hết cùng với có các cơn co, hướng dẫn sản phụ rặn. Không được nong cổ tử cung, âm đạo và không được đẩy bụng sản phụ.

Ở thì lọt, xuống và xoay không can thiệp, chỉ cần quan sát và theo dõi cơn co tử cung, tim thai, xóa mở cổ tử cung, độ lọt, khi cổ tử cung mở hết đầu lọt thấp mới cho sản phụ thực hiện rặn.

Ở sản phụ đẻ con so thời gian rặn tối đa là 60 phút, ở sản phụ đẻ con rạ thì là 30 phút. Nếu vượt quá thời gian này cần có sự can thiệp để lấy thai ra bằng các phương pháp khác tránh trường hợp thai bị ngạt.

Tiến hành các thao tác đỡ đẻ phải thực hiện nhẹ nhàng, không kéo thai, giúp sổ thai từ từ, không thúc ép sản phụ, người thực hiện đỡ đẻ cần phải kiên nhẫn.

Trong thời gian sản phụ thực hiện rặn đẻ sau mỗi lần rặn vẫn phải theo dõi tim của thai thường xuyên.

Điều kiện bắt đầu thực hiện đỡ đẻ

Cổ tử cung được mở hết;

Đã vỡ ối (chưa vỡ thì bấm ối);

Ngôi thai đã lọt và đồng thời thập thò ở âm môn làm tầng sinh môn căng giãn, hậu môn loe rộng;

Hướng dẫn cho sản phụ chỉ thực hiện rặn khi có cảm giác mót rặn cùng với sự xuất hiện của cơn co tử cung;

Các thao tác đỡ đẻ

Đỡ đầu

Nếu sổ thai kiểu chẩm vệ ( Vùng chẩm của em bé ở phía khớp vệ của mẹ)

Giúp đầu thai nhi cúi tốt: trong mỗi cơn co của tử cung ấn nhẹ nhàng vào vùng chẩm;

Nếu cần thì có thể cắt tầng sinh môn ở vị trí 5 giờ hoặc 7 giờ( tùy vào tay thuận), dễ kiểm soát và giúp giảm chảy máu vào lúc tầng sinh môn giãn, căng;

Khi hạ chẩm tì dưới khớp vệ: Sản phụ sẽ ngừng rặn, một tay giữ vùng tầng sinh môn, một tay đẩy vào vùng trán ngược lên trên, giúp ngữa dần phần đầu, mắt, mũi, miệng, cằm sẽ lần lượt sổ ra bên ngoài;

Kiểu sổ thai chẩm cùng ( vùng chẩm của bé ở phía khớp cùng chậu, mặt ngửa phía khớp vệ)

Mặt thai ngửa lên phía xương mu người mẹ nên phải giúp đầu cúi bằng cách dùng đầu ngón tay ấn vào đầu thai từ dưới lên.

Khi hạ chẩm của thai ra đã đến mép sau âm hộ thì cho đầu của thai ngửa dần ra sau để lộ các phần trán, mắt, mũi, cằm.

Khi đầu đã sổ ra hoàn toàn chờ cho đầu tự quay về phía nào sẽ giúp thai quay hẳn sang bên đó (trái hoặc phải ngang).

Đỡ vai

Quan sát xem đầu của thai sẽ có xu hướng quay về phía bên nào thì giúp cho chẩm quay về bên đó (chẩm trái-ngang/chẩm phải-ngang), kiểm tra phần dây rốn nếu có dây rốn quấn quanh cổ thì gỡ hoặc cắt nếu quấn chặt không gỡ được.

Dùng 2 bàn tay ôm lấy đầu thai ở vùng hai bên thái dương, kéo xuống theo trục rốn-cụt để vai trước được sổ trước. Khi bờ dưới cơ delta tì dưới khớp vệ thì một tay giữ đầu (cổ nằm giữa khe hai ngón cái và ngón trỏ) tay còn lại giữ tầng sinh môn, nhấc thai lên phía trên và cho sổ vai sau. Ở thì này dễ bị rách tầng sinh môn, vì vậy phải giữ tầng sinh môn thật tốt và cho phần vai của thai được sổ từ từ.

Đỡ thân, môn và chi

Khi thai đã sổ xong hai vai, bỏ tay giữ tầng sinh môn ra để thân thai nhi sổ và khi thân đã ra ngoài thì bắt lấy hai bàn chân.

Chăm sóc cho mẹ và em bé sau sinh

Giảng viên Cao đẳng Điều dưỡng chia sẻ: Sau khi hoàn thành sổ thai, đánh giá toàn trạng của trẻ sơ sinh, nếu tốt nhanh chóng lau khô người cho trẻ sơ sinh theo thứ tự (mắt, mặt, đầu, ngực, bụng, tay, chân, mông,...) Sau đó đặt trẻ sở sinh nằm sấp và tiếp xúc da trực tiếp kề da trên bụng của mẹ, đặt đầu trẻ sơ sinh nằm nghiêng giữa hai bầu vú, ngực áp vào ngực của mẹ, tay để sang hai bên. Dùng 1 chiếc khăn khô, sạch để che lưng lại cho trẻ. Nếu trời lạnh có thể đắp thêm áo ấm của mẹ hoặc khăn bông ấm đắp bên ngoài cho cả mẹ và bé. Chú ý trong giai đoạn này nếu toàn trạng trẻ tốt chưa cắt dây rốn ngay.

Tiêm oxytocin cho mẹ: Sau khi đặt trẻ lên bụng của mẹ, cho mẹ ôm lấy trẻ, sờ nắn tử cung qua thành bụng sản phụ để kiểm tra chắc chắn không còn thai trong tử cung, tiến hành tiêm 10đv oxytocin vào mặt đùi trước của sản phụ.

Kẹp dây rốn: Chờ cho đến khi dây rốn ngừng đập thì mới tiến hành thực hiện kẹp và cắt dây rốn, kẹp thứ nhất cách chân rốn 2cm, kẹp thứ 2 cách kẹp thứ nhất 3cm, dùng kéo vô khuẩn và cắt dây rốn sát kẹp thứ nhất.

Kéo dây rốn có kiểm soát (giai đoạn sổ rau); Đặt tay lên bụng dưới của mẹ để đánh giá co hồi tử cung, nếu có hồi tốt thực hiện các bước tiếp theo.

Một tay cầm kẹp và dây rốn, giữ cho dây rốn được căng, bàn tay còn lại sẽ đặt lên trên khớp vệ giữ và ấn tử cung theo hướng ngược lên trên về phía xương ức trong khi tay cầm kẹp dây rốn kéo với lực vừa phải

Khi bánh rau đã ra đến âm hộ thì tay giữ dây rốn hạ thấp xuống cho trọng lượng bánh rau kéo màng rau bong ra theo. Nếu màng rau không bong ra thì 2 tay người đỡ giữ bánh rau xoay theo 1 chiều để màng rau sổ ra ngoài

Nếu kéo dây rốn trong 30-40 giây mà bánh rau không tụt xuống thấp, thì dừng lại không tiếp tục kéo dây rốn nữa, lúc này chỉ giữ dây rốn và chờ đến khi tử cung co bóp trở lại và tiếp tục thực hiện giống ban đầu.

Xoa đáy tử cung của 15 phút/lần liên tục trong 2 giờ đầu sau sinh để giúp tử cung co hồi tốt hơn hạn chế hiện tượng chảy máu sau sinh.

Hỗ trợ bà mẹ cho trẻ sơ sinh bú sớm; Bú sớm giúp co hồi tử cung, trẻ được tiếp nhận nguồn sữa non quý báu, nâng cao sức đề kháng.

Khi trẻ có dấu hiệu đòi bú, cho trẻ bú sớm ngay khi còn nằm trên bụng mẹ.

Xử lý một số tai biến có thể xảy ra sau khi sinh

Giai đoạn sổ rau dễ gây tình trạng băng huyết, cần bóc rau nhân tạo kiểm soát tử cung ngay.

Nếu rách âm hộ, âm đạo, tầng sinh môn, cần thực hiện khâu lại ngay sau khi đã sổ rau và kiểm tra bánh rau.

Nếu sản phụ bị băng huyết do đờ tử cung cần hết sức tập trung cấp cứu bằng các biện pháp làm ngừng tình trạng chảy máu và bổ sung lại lượng máu đã mất.

Nếu trẻ sơ sinh bị ngạt cần cắt dây rốn ngay sau khi sinh và hồi sức trẻ sơ sinh tích cực.

Ngôi thai như thế nào rất quan trọng khi đỡ đẻ, ngôi chỏm là ngôi thai hay gặp nhất và thuận lợi cho việc sổ thai nhất khi đỡ đẻ thường. Trên đây là những bước tiến hành một cuộc đỡ đẻ ngôi chỏm đầy đủ, hy vọng những kiến thức chia sẻ từ ban cố vấn Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur trên giúp sản phụ có thêm kiến thức về quá trình đẻ và những chú ý sau sinh.