Mẫu đơn, một loài cây hoa xuất phát từ vùng Trung Quốc và Tây Tạng, không chỉ nổi bật với vẻ đẹp của hoa cảnh mà còn được coi là một nguồn dược liệu quý trong lĩnh vực Y Học Cổ Truyền..
Loại cây này thường được sử dụng trong các công thức thuốc truyền thống để điều trị các vấn đề như rối loạn kinh nguyệt, phong hàn và một số bệnh tật liên quan đến sức khỏe của phụ nữ sau khi sinh.
Để hiểu rõ hơn về mẫu đơn bì cũng như tác dụng của loại dược liệu này trong quá trình điều trị
Hãy cùng Giảng viên Trường Cao đẳng Y dược Pasteur tham khảo bài viết dưới đây nhé!
1.Đặc điểm chung về dược liệu
Tên gọi khác: Đơn bì, Đan bì, Đơn căn, Bạch lượng kim, Thử cô, Lộc cửu, Mẫu đơn căn bì, Huyết quỷ.
Tên khoa học: Paeonia suffruticosa Andr. họ Mẫu đơn (Paeoniaceae).
Hình ảnh Cây mẫu đơn
1.1. Mô tả thực vật:
Mẫu đơn là một loài cây sống lâu năm, với thân cây nhỏ thành bụi cao có thể đạt tới 2 mét, thân không có lông. Rễ cây mập và dài, phát triển thành củ
Lá cây mọc riêng lẻ nhau, có cuống dài. Thường, lá cây được chia thành 3 lá chét, với lá chét giữa tiếp tục chia thành 3 thùy. Mặt trên của lá cây có màu xanh, còn mặt dưới thường có màu trắng nhạt do có lớp lông che phủ. Cuống lá dài khoảng 6-10cm..
Hoa mẫu đơn mọc đơn độc ở đầu cành, có kích thước rất lớn, đường kính có thể đạt từ 15 đến 20cm. Hoa có màu sắc đa dạng như đỏ, tím, trắng, và mang hương thơm tương tự như mùi của hoa hồng. và thường nở vào buổi sáng sớm, thu hút côn trùng để thụ phấn
Quả mẫu đơn có hạt to, hình gần tròn. Quả khi chín thường tự bung ra để tiết hạt.
Mùa hoa nở thường diễn ra từ tháng 5 đến tháng 7.
1.2.Phân bố, sinh thái
Cây mẫu đơn đã có lịch sử trồng lâu đời tại Trung Quốc, Nhật Bản và Triều Tiên. Sau đó, loài cây này đã được đưa vào châu Âu để trở thành cây cảnh. Hiện nay, mẫu đơn cũng đã xuất hiện tại Việt Nam. Loài cây này thích ánh sáng và độ ẩm, phù hợp với vùng khí hậu ôn đới như Lào Cai và Sa Pa. Trong quá khứ, mỗi khi đến gần Tết, hoa mẫu đơn thường được nhập khẩu làm cây cảnh do vẻ đẹp của nó và khả năng nở hoa vào dịp Tết. Vào mùa xuân, hoa sẽ nảy mầm cùng với các chồi ngủ trên cành. .
Hình ảnh các bộ phận của cây Hoa mẫu đơn
2.Bộ phận dùng của mẫu đơn
- Bộ phận được dùng để làm thuốc của cây mẫu đơn là phần vỏ rễ của cây.
Dược liệu làm thuốc còn có tên gọi là mẫu đơn bì. Vỏ rễ có màu đen nâu, thịt trắng và chứa nhiều tinh bột. Vỏ rễ tốt là loại dày, rộng và không bị hư hỏng.
- Thu hái, chế biến và bảo quản
Rễ cây mẫu đơn thường được thu hoạch vào tháng 9, từ những cây đã trồng hơn 3 năm. Nông dân thường đào rễ và sau đó rửa sạch chúng. Tiếp theo, rễ sẽ được cắt nhỏ và phơi khô.
Vỏ rễ của mẫu đơn có đặc điểm dễ dàng bị nát nên cần được bảo quản trong lọ thủy tinh hoặc đựng kín. Dược liệu nên được lưu trữ ở nơi thoáng mát, với nhiệt độ phòng. Để tránh tình trạng bị tác động của mối mọt và côn trùng, cần đậy kín lọ sau mỗi lần sử dụng.
Bộ phần dùng: Rễ mẫu đơn trong bài thuốc trị bệnh
3.Thành phần hóa học
Trong rễ của cây mẫu đơn chứa một loạt các thành phần, bao gồm paeonolide, paconol và paconiflorin. Ngoài ra, còn có sự hiện diện của acid benzoic, phytosterol, nhiều loại glucosid, alcaloid và saponin.
Ngoài các thành phần trên, rễ mẫu đơn còn chứa Sterol, Tinh dầu và một số chất acetophenon như 2,5 dihydro – 4 methyl acetophenon và 1, 2, 3, 4, 6 penta galolglucose.
4.Tác dụng – công dụng của mẫu đơn
*Theo y học cổ truyền
Mẫu đơn bì có vị cay, đắng và mang mùi thơm đặc trưng. Tính bình của nó có tác động đến các kinh tâm, can và thận. Khi nếm thử, có cảm giác gây tê trên đầu lưỡi.
Dược liệu này có nhiều tác dụng quan trọng theo y học cổ truyền:
- Giúp thanh nhiệt huyết, hạ sốt và hỗ trợ điều trị tình trạng mất máu.
- Tăng cường hoạt huyết và làm tan máu ứ, giảm đau.
- Rễ cây mẫu đơn có tác dụng chống co thắt, chống viêm và giảm đau.
- Hỗ trợ chống co thắt trên hồi tràng và tử cung.
- Tác dụng làm Giãn cơ ở dạ dày tá tràng và tử cung.
- Ức chế viêm khớp và ngăn chặn sự kết tập tiểu cầu do adenosin diphosphat, acid arachidoic và colagen.
- Bảo vệ gan và có tác dụng chống trầm cảm.
- Tác động an thần, giảm đau và có độc tính rất thấp.
- Có khả năng hạ sốt và giảm co giật yếu.
- Phòng bệnh loét dạ dày do căng thẳng, stress và ngăn ngừa phản ứng quá mẫn khi tiếp xúc.
- Có thể áp dụng trong việc chữa trị rối loạn nhận thức và suy giảm trí tuệ ở người già.
*Theo y học hiện đại:
Các nghiên cứu trong y học hiện đại đã chỉ ra rằng mẫu đơn bì mang những tác dụng quan trọng sau:
- Chống viêm và khả năng kháng cự với một số loại vi khuẩn như tụ cầu vàng và trực khuẩn thương hàn.
- Hỗ trợ trong việc điều trị các bệnh liên quan đến đại tràng.
- Có khả năng hạ sốt và giúp giảm đau.
- Tác động an thần, đồng thời ức chế hệ thống thần kinh và kiểm soát tình trạng co giật.
- Hỗ trợ trong việc hạ huyết áp ở người mắc bệnh tương ứng.
- Có tác dụng ức chế sự phát triển và hoạt động của trực khuẩn bạch hầu.
5.Một số bài thuốc từ mẫu đơn
1.Chữa trị suy nhược thần kinh, nhức đầu, di tinh, mất ngủ,:
Đơn bì, trạch tả, phục linh, phụ tử chế mỗi loại 8g.
Sơn thù và hoài sơn mỗi loại 12g.
Thêm 16g thục địa, 4g nhục quế.
Chế thành thang thuốc và sắc uống mỗi ngày một thang.
2.Chữa trị tăng huyết áp:
Đơn bì, sơn thù, đương quy, trạch tả, phục linh, bạch thược mỗi loại 8g.
Hoài sơn 12g.
Thêm 16g thục địa.
Chế thành thang thuốc và sắc uống mỗi ngày một thang.
Dùng 60g mẫu đơn bì, sắc với 400ml nước, sau đó chia thành 3 lần uống hàng ngày.
3.Chữa trị thiếu máu:
Đơn bì, sơn thù, trạch tả, phục linh mỗi loại 8g.
Hoài sơn, ngẫu tiết, rễ cỏ tranh, mai ba ba, mỗi loại 12g.
Thêm 16g thục địa, cỏ nhọ nồi mỗi loại 16g.
Chế thành thang thuốc và sắc uống mỗi ngày một thang.
4.Chữa trị bệnh đau nhức do máu kém lưu thông:
Đơn bì, hoài sơn, ngọc trúc, đan sâm hà thủ ô đỏ, mỗi vị 400g.
Bạch linh, trạch tả, mạch môn, mỗi loại 200g.
Thanh bì, thù nhục, chỉ thực, mỗi loại 100g.
2000g đương quy.
Tất cả tán bột thành viên, mỗi viên tương đương 5g thuốc.
Uống 3 lần mỗi ngày với rượu ấm, mỗi lần dùng 1 thìa cà phê.
6.Chữa bệnh viêm mũi dị ứng
Sắc 100g mẫu đơn bì cùng 300ml nước cho đến còn 100ml.
Uống 50ml mỗi tối, liên tục trong 10 ngày.
7. Chữa trị tình trạng bìu sa sệ, bị sưng to một bên, tinh hoàn một bên to một nhỏ
Phòng phong và mẫu đơn bì, mỗi loại lượng bằng nhau.
Nghiền nhỏ và uống 8g với rượu ấm.
8.Chữa tình trạng tắc kinh, ứ huyết ở phụ nữ
Đơn bì, mộc thông, xích thược, đào nhân, và thổ qua căn, mỗi loại 12g.
Thêm 2g nhục quế.
Chế thành thang thuốc và sắc uống trong ngày.
9. Chữa đơn độc sưng tấy, quai bị, bắp chuối, sưng vú, viêm tinh hoàn, cùng các chứng ứ máu sưng viêm phát sốt và phụ nữ đau bụng phát sốt trong khi hành kinh.
Sử dụng loạt vị như mẫu đơn bì, bông trang, huyết giác, hoàng lực, đơn châu chấu, chó đẻ răng cưa, mỗi loại 12g.
Sắc uống theo hướng dẫn.
6.Lưu ý khi sử dụng mẫu đơn
Một số lưu ý khi sử dụng dược liệu:
- Hạn chế sử dụng rễ mẫu đơn cho người mồ hôi trộm nhiều, vị khí hư lạnh và tướng hỏa:
- Cẩn trọng đối với huyết hư hàn và phụ nữ mang thai, kinh nguyệt quá nhiều:
Tóm lại, mẫu đơn bì là một loại cây thuốc quý có nhiều tác dụng trong việc điều trị các bệnh liên quan đến phụ nữ. Mặc dù đây là loại thuốc được coi là an toàn và không độc hại, việc sử dụng nên được thực hiện theo hướng dẫn của chuyên gia y tế. Người dùng nên tuân theo chỉ định của thầy thuốc chuyên môn để đảm bảo an toàn cho sức khỏe..
Sự chuyển đổi từ tế bào bình thường thành tế bào ung thư có thể do lối sống, môi trường hoặc di truyền. Bài viết này sẽ tìm hiểu nguyên nhân, yếu tố nguy cơ và biện pháp phòng ngừa ung thư.
Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm do virus đường ruột gây ra, đặc biệt ảnh hưởng đến trẻ nhỏ. Bệnh có thể nặng và gây nhiễm độc thần kinh nếu không được phát hiện kịp thời. Vì vậy, nhận biết dấu hiệu tay chân miệng là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe.
Thuốc Medrol, chứa hoạt chất methylprednisolone, được sử dụng rộng rãi trong điều trị nhiều vấn đề như viêm khớp, dị ứng nặng, rối loạn máu, bệnh da, mắt, hệ miễn dịch và ung thư. Bác sĩ thường chỉ định thuốc này để giảm viêm, dị ứng và điều chỉnh phản ứng miễn dịch.
Long nhãn là một loại dược liệu phổ biến trong Đông y, đa dạng về thành phần và tác dụng dược lý, long nhãn dùng điều trị bệnh nhiều loại. Với khả năng an thần, có thể tăng cường sức khỏe, long nhãn đã được chứng minh là mang lại hiệu quả đáng kinh ngạc.
