Vàng da ở người lớn không chỉ là biểu hiện ngoại da mà còn ảnh hưởng đến niêm mạc và kết mạc mắt. Mặc dù không phải là bệnh riêng, nhưng đây là một dấu hiệu cảnh báo cho các vấn đề về gan mật hoặc các bệnh lý khác, cần được theo dõi.
Vàng da ở người lớn không chỉ biểu hiện ở da mà còn ở niêm mạc và kết mạc mắt
Nguyên nhân nào gây ra vàng da ở người lớn?
Theo Giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM, vàng da là hiện tượng da và kết mạc mắt có màu vàng do bilirubin tăng cao trong máu do nguyên nhân bệnh lý. Tuy nhiên, chỉ dựa vào việc quan sát vàng da ở người trưởng thành không thể đánh giá được mức độ nguy hiểm và diễn biến của bệnh. Sau khi phát hiện vàng da, thường suy nghĩ về các nhóm nguyên nhân gây ra bệnh và đánh giá mức độ nguy hiểm tùy thuộc vào loại bệnh như sau:
Nhóm bệnh liên quan đến hồng cầu (Vàng da trước gan)
Tình trạng tăng tốc độ phá hủy hồng cầu do bệnh lý khiến bilirubin sản xuất nhiều hơn so với bình thường và lưu thông trong máu, dẫn đến tồn đọng bilirubin trong máu và gây ra vàng da.
Các loại bệnh lý phá hủy hồng cầu bao gồm: Bệnh hồng cầu hình liềm, thiếu men glucose 6-phosphate dehydrogenase, thalassemia, hội chứng tăng ure máu tán huyết, tụ máu ở mô hoặc sốt rét.
Nhóm bệnh liên quan đến tế bào gan (Vàng da tại gan):
Đây là nhóm bệnh lý chủ yếu gây vàng da ở người trưởng thành do tế bào gan không thu nhận bilirubin, dẫn đến tồn đọng trong máu. Sự tổn thương hoặc giảm số lượng tế bào gan cũng có thể là nguyên nhân tại gan gây tăng bilirubin trong máu.
Theo Giảng viên Cao đẳng Điều dưỡng TPHCM, bệnh liên quan đến tế bào gan bao gồm viêm gan cấp do virus, vi khuẩn, rượu, thuốc, hoặc bệnh tự miễn gây ra. Xơ gan là quá trình thay thế các cấu trúc gan bằng mô sẹo, ảnh hưởng đến chức năng gan, có thể khó phát hiện nhưng nặng hơn khi chức năng gan suy giảm. Nguyên nhân chính gây xơ gan bao gồm viêm gan B mạn, viêm gan C mạn, tổn thương gan do rượu hoặc viêm gan tự miễn. Ung thư di căn vào gan cũng cần được xem xét. Một số hội chứng di truyền hiếm sau sinh như hội chứng Crigler-Najjar, hội chứng Dubin-Johnson và Rotor cũng có thể gây ra vàng da.
Các bệnh về gan là nguyên nhân hàng đầu gây vàng da
Nhóm bệnh liên quan đến ống mật chủ (Vàng da sau gan):
Dịch mật, chứa bilirubin, từ các ống mật nhỏ trong gan chảy về ống mật chủ. Nếu ống mật chủ nghẽn hoặc hẹp, dịch mật sẽ tràn vào máu, gây vàng da. Sỏi mật là khi mật dịch chuyển thành sỏi, thường hình thành ở túi mật mà không gây ra vấn đề. Tuy nhiên, nếu sỏi mật kẹt ở ống mật chủ, làm cho dịch mật không thể vào ruột và gây vàng da. Ung thư đầu tụy cũng có thể tắc dòng chảy của dịch mật. Viêm tụy cấp cũng gây tắc dòng chảy dịch mật và vàng da. Hẹp đường dẫn mật là kết quả của viêm tạo xơ, làm hẹp ống mật chủ và dẫn đến vàng da. Ung thư túi mật phát triển có thể tắc ống mật chủ. Viêm đường mật do bệnh xơ gan tiên phát hoặc viêm đường mật xơ hóa, cùng với một số loại thuốc làm giảm dòng chảy của dịch mật và đào thải bilirubin, cũng gây ra triệu chứng vàng da do bilirubin bị ứ lại trong cơ thể.
Nhóm bệnh vàng da do thuốc:
Một số loại thuốc có thể gây vàng da do ứ mật hoặc vàng da do viêm gan.
Thuốc gây viêm đường dẫn mật cũng có thể dẫn tới tắc mật và vàng da.
Thuốc gây trở ngại trong quá trình chuyển hóa trong tế bào gan và đường mật, cùng với quá trình tạo và bài tiết mật qua đường ruột, cũng gây ra triệu chứng vàng da do các thành phần của mật có bilirubin bị ứ lại trong cơ thể.
Bị vàng da nên làm gì?
Khi phát hiện bất kỳ dấu hiệu không bình thường nào trên cơ thể, quy trình đầu tiên là đi khám và theo dõi tại các cơ sở y tế. Tuy nhiên, vì người Việt Nam có làn da tự nhiên có thể có màu vàng nhạt, việc phát hiện các mức độ nhẹ của vàng da có thể gặp khó khăn. Tại các cơ sở y tế, bệnh nhân sẽ được đánh giá kỹ lưỡng về tình trạng vàng da và sẽ phải thực hiện các xét nghiệm để xác định nguyên nhân.
Điều trị vàng da sẽ được thực hiện sau khi xác định được nguyên nhân và áp dụng phương pháp điều trị phù hợp, có thể là điều trị nội khoa hoặc ngoại khoa như loại bỏ sỏi, giải quyết nguyên nhân gây vàng da.
Vàng da và vàng mắt là triệu chứng quan trọng của nhiều bệnh, liên quan đến các vấn đề về hồng cầu, gan, mật hoặc tác động của các loại thuốc với độ nghiêm trọng đa dạng từ nhẹ đến nghiêm trọng. Một số bệnh có thể được phát hiện sớm thông qua triệu chứng vàng da và có thể điều trị hoàn toàn.
Việc đi khám sớm là cần thiết khi chỉ có triệu chứng vàng da, vàng mắt hoặc khi nước tiểu có màu vàng sậm.
Clofibrate là thuốc được các chuyên gia y tế chỉ định điều trị các tình trạng rối loạn lipid máu, tăng nồng độ triglycerid huyết thanh rất cao, giúp cải thiện tình trạng sức khỏe và giảm nguy cơ các biến chứng của tăng lipid máu.
Nhiễm ký sinh trùng đường ruột là vấn đề phổ biến, nhất là ở những người có thói quen ăn uống không lành mạnh hoặc hệ tiêu hóa kém. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.
Viêm dạ dày tá tràng là bệnh lý đường tiêu hóa phổ biến có thể điều trị nếu phát hiện sớm. Tuy nhiên, nhiều người thường chủ quan và chỉ khám khi bệnh đã nặng. Dưới đây là hướng dẫn ngắn gọn về cách phòng ngừa bệnh hiệu quả.
Lorazepam là thuốc được sử dụng điều trị các chứng lo âu, rối loạn co giật, động kinh, mất ngủ, hỗ trợ các thuốc chống buồn nôn liên quan đến hóa trị ung thư.
