Lá trầu không là một phần không thể thiếu của văn hóa châu Á, không chỉ là biểu tượng của sự đoàn kết xã hội, nét văn hóa phương Đông mà còn có nhiều công dụng y học truyền thống. Lá trầu không được biết đến với tác dụng giảm đau, giảm căng thẳng và tăng cường sự tỉnh táo, lá trầu không đã được sử dụng từ lâu đời để chăm sóc sức khỏe.
Theo Dược sĩ Tôn Thảo Vy - Giảng viên tại Cao đẳng Y Dược TPHCM cho biết, Cây Trầu không còn được biết đến với tên Trầu hoặc Trầu cay, thuộc họ Hồ tiêu với tên khoa học là Piper betle L. Đặc điểm của cây này là thân nhẵn và mọc leo, do đó cần có giá thể để trồng. Giá thể phổ biến nhất thường là cây Cau vì Trầu Cau và Cau thường được dùng cùng nhau.
Lá của cây Trầu không mọc so le, có cuống lá có bẹ. Phiến lá có hình trái xoan, kích thước dài từ 10 đến 13 cm, rộng từ 5 đến 9 cm. Phía cuống có hình tim và đầu lá nhọn. Thường có 5 gân trên lá và khi soi dưới ánh sáng, có thể nhận thấy những điểm chứa tinh dầu rất nhỏ. Hoa của cây mọc thành bông và quả mọng. Cây này được trồng chủ yếu để thu hái lá.
Về phân bố, Trầu không là một loài thực vật quan trọng trong khu vực nhiệt đới châu Á, phổ biến ở các nước như Ấn Độ, Sri Lanka, Malaysia, Thái Lan, Đài Loan và các quốc gia Đông Nam Á khác. Ở Việt Nam, cây này được trồng phổ biến tại nhiều địa phương trên cả Bắc, Trung và Nam.
Đối với việc thu hái, chế biến và bảo quản, lá Trầu không có thể được thu hái quanh năm và sử dụng tươi hoặc khô, thậm chí còn được xay bột để sử dụng dần. Để bảo quản liệu phẩm, cần lưu ý giữ nơi khô ráo, thoáng mát và sạch sẽ, tránh ánh nắng trực tiếp và ẩm ướt để tránh mốc hư hại.
Lá của cây Trầu chứa từ 0,8 đến 1,8% tinh dầu, đôi khi có thể lên đến 2,4%. Trong tinh dầu này, thành phần chủ yếu là các hợp chất thuộc nhóm terpene như 4-terpineol, γ-muurolene, δ-cadinene, (+)-taumuurolol, α-cadinol, cùng với các dẫn xuất của phenol như phenol, 2-methoxy-3-(2-propenyl), acetyleugenol, 4-allyl-1,2-diacetoxybenzene. Tổng cộng, những thành phần này chiếm khoảng 90% trong hàm lượng tinh dầu của lá Trầu.
Vì tinh dầu lá Trầu không có hàm lượng cao các dẫn xuất phenol nên nó có nhiệt độ sôi, tỷ trọng và chiết suất cao.
Các dẫn xuất phenol có trong tinh dầu mang lại nhiều tác dụng sinh học tích cực như kháng khuẩn, kháng nấm, chống oxy hóa và độc tính tế bào.
Tinh dầu lá Trầu không thể hiện hoạt tính kháng vi sinh vật đặc biệt với khả năng kháng vi khuẩn Gram (+) như B.subtillis và nấm gây hại như A.niger và F.oxysporum. Điều này cung cấp cơ sở cho việc sử dụng tinh dầu lá Trầu không như một loại kháng sinh tự nhiên được chiết xuất từ thảo dược.
Theo Y học cổ truyền, lá Trầu không có vị cay nồng, hương thơm đặc trưng và tính ấm. Có tác dụng kích thích sự lưu thông của khí huyết, thường được sử dụng để giảm ho, làm dịu các triệu chứng của phong thấp, giảm viêm và kháng khuẩn.
Lá Trầu không được sử dụng để điều trị đau bụng, khó tiêu, ợ hơi và các vấn đề liên quan đến tiêu hóa.
Có thể sử dụng lá Trầu để trị cảm mạo.
Ngoài ra, lá Trầu cũng được dùng để làm đắp trị mụn nhọt, hoặc nấu nước để tắm trị ghẻ và ngứa da.
Ngậm nước lá Trầu trong miệng có thể giúp giảm đau răng, viêm nhiễm nướu có mủ.
Đặc biệt, lá Trầu không cũng được sử dụng để điều trị các vấn đề như đau khớp, bong gân, chu kỳ kinh nguyệt không đều và đau bụng kinh.
Cách sử dụng lá Trầu không thường là 8-10g mỗi ngày, thường được dùng dưới dạng thuốc sắc, đắp ngoài hoặc ngâm lá với nước để sử dụng trong việc rửa.
Một số phương pháp sử dụng lá Trầu không trong y học dân gian:
Lá Trầu không 3 lá, lá dâu 10 lá được vò nát và đặt vào một cái nồi. Đổ nước sôi vào nồi rồi đưa mắt bị đỏ gần miệng nồi để hít hơi nóng trong khoảng 3 phút. Thực hiện hai lần mỗi ngày và sau đó sử dụng dung dịch này để rửa mặt.
Sử dụng lá Trầu không 8g, lá ráy 50g và phèn chua 20g để sắc nước ngâm chân trong khoảng 15 phút.
Xay nhuyễn lá Trầu không để lấy nước, sau đó kết hợp với mật ong và ngậm lâu để giảm cảm giác kích thích gây ho. Nếu có thể uống được dung dịch này, sẽ có hiệu quả tốt hơn.
Sử dụng lá Trầu không tươi nóng hoặc nước cốt lá Trầu không pha với dầu dừa và đắp lên vùng lưng bị đau.
Vò nát lá Trầu không, bọc trong một miếng vải, nhúng vào nước sôi và đắp lên hai bên của vùng sống lưng để giúp đánh gió.
Tránh sử dụng quá mức một lượng lá Trầu không mỗi lần vì có thể gây khô môi và làm mất vị giác.
Hy vọng bài viết trên đã cung cấp một cái nhìn tổng quan về đặc điểm và ứng dụng của Lá trầu không. Mặc dù dễ sử dụng nhưng người dùng cần hạn chế việc tự ý sử dụng để tránh những tác dụng phụ không mong muốn.
Nguồn: Tin tức Y Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur
