Gừng dại tía là thảo dược được dùng làm thuốc trị đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy, đau bụng, vàng da, lỵ mạn tính, áp xe, dùng cho phụ nữ sau khi đẻ, tẩy giun cho trẻ em,…Hãy cùng tìm hiểu những công dụng tuyệt vời của loại dược liệu này nhé.!
Gừng dại tía là thảo dược được dùng làm thuốc trị đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy, đau bụng, vàng da, lỵ mạn tính, áp xe, dùng cho phụ nữ sau khi đẻ, tẩy giun cho trẻ em,…Hãy cùng tìm hiểu những công dụng tuyệt vời của loại dược liệu này nhé.!
Theo Dược sĩ CKI Nguyễn Hồng Diễm - Giảng viên tại Cao đẳng Y Dược TPHCM cho biết, Cây Gừng dại tía có tên gọi khác là gừng đỏ, gừng tía, có tên khoa học là Zingiber purpureum Roscoe, thuộc họ Gừng (Zingiberaceae).
Gừng dại tía là loại cây thảo, cao 1,5 – 2m. Thân rễ hình thuôn, mặt cắt ruột màu vàng cam. Lá hình dải, không cuống, dài 20 – 40 cm, rộng 2 – 3,5 cm, gốc tù, đầu thuôn nhọn, mặt trên nhẵn màu lục sẫm, mặt dưới nhạt có lông nhung.
Cụm hoa dạng nón thuôn, dài 10 – 15 cm, rộng 4 – 6 cm, hoa mọc ra từ thân rễ, cán hoa dài 20 – 40 cm, có bẹ dạng vảy và lông mềm bao quanh, hoa có lá đài màu đỏ, cánh hoa màu vàng. Quả nang hình tròn. Mùa hoa quả vào tháng 8 – 10.
Bộ phận dùng làm thuốc của Gừng tía là thân rễ.
Thành phần hóa học chính của thân rễ gừng dại tươi là tinh dầu (sabinen (34,68%), y – terpinen (9%), terpinelol (2,1%), α – pinen (2,5%), b- pinen, α – terpinen (4,8%), p – cymol (2,1%), β – pinen (2,1%) và myrcen (1,6%), sabinen, terpinolen, (3-4 dimetoxyphenyl) butadien (2-4).
Tinh dầu Gừng tía ở dạng sánh, mùi thơm, ở nhiệt độ thường kết tinh, cho tinh thể màu trắng đục, không tan trong nước lạnh, nhưng tan tốt trong nước ấm. Khi để lạnh tinh dầu gừng kết tinh lại và nổi lên trên bề mặt.
Gừng dại tía có vị cay, đắng, tính ấm. Có tác dụng làm thông hơi, điều kinh hơi, nhuận tràng, cầm lỵ, làm săn da, điều kinh.
Nước sắc lá gừng tía và hạt tiêu dùng uống để chữa đau dạ dày. Nước sắc cây gừng tía được dùng cho phụ nữ sau khi đẻ. Củ gừng tía được dùng làm thuốc tẩy giun cho trẻ em.
Nước sắc củ Gừng tía được dùng chữa đau bụng, tiêu chảy, đầy hơi, chướng bụng, gây trung tiện, trị tiêu chảy, vàng da, viêm tấy, thấp khớp, thâm tím, đụng giập, bàn chân tê cóng. Nấu nước cây gừng tía tắm trị sốt.
Gừng dại tía phối hợp với thuỷ xương bồ, riềng nếp và giấm dùng làm thuốc lọc máu cho phụ nữ sau khi sinh đẻ. Củ gừng tía giã nát xoa lên bụng trị chuột rút, co cứng cơ. Dịch ép củ gừng tía được chế thành dạng thuốc xoa bóp, bôi để chữa áp xe.
Theo Y học hiện đại
Tinh dầu cất từ thân rễ gừng tía có tác dụng ức chế phù mạnh bàn chân chuột cống trắng gây bởi carragenin.
Tinh dầu gừng tía có tác dụng giảm đau, hạ sốt, giãn phế quản, chống viêm do ức chế sinh tổng hợp prostaglandin, được dùng điều trị các triệu chứng của bệnh viêm đa khớp dạng thấp.
Hoạt chất curcumin được phân lập từ gừng tía có hoạt tính ức chế sự hoạt hoá virus Epstein – Barr, kháng khuẩn mạnh với một số chủng như Aspergillus fumigatus, Streptococcus Bacillus subtilis, Candida albicans, Salmonella typhimụrium TisTR 292, Salmonella enteridis DMST 17368, Escherichia coli 0157, Campylobacter jejuni, DMST 15190 và Clostridium perfringens DMST 15191, và 10 loài Salmonella khác.
Tinh dầu gừng dại tía được sử dụng thay thế kháng sinh trong chăn nuôi gia súc, gia cầm.
Cao chiết cây gừng dại tía có hoạt tính độc hại trên các dòng tế bào ung thư phổi (A549), kết tràng (Col 2) và dạ dày (SNU – 638) của người.
Chuẩn bị: Lấy thân củ gừng dại 30g, rửa sạch, giã nhỏ, thêm ít rượu, vắt lấy nước uống, ngày 3 lần, dùng liên tục 2 ngày.
Chuẩn bị: Lấy thân rễ gừng dại tươi 50g, xắt mỏng, cho vào 650ml rượu trắng, ngâm trong 15 – 20 ngày là dùng được. Mỗi ngày uống 1 lần 20ml, uống trước bữa ăn. Không dùng cho những người mắc bệnh gan mạn tính.
Chuẩn bị: Dùng củ gừng dại tía giã nhỏ, cho chút rượu rồi chưng nóng lấy bã xoa xát khắp người.
Chuẩn bị: Củ Gừng dại tía khô 20g, long não 4g. Gừng dại tán thành bột mịn cùng với long não, trộn đều. Mỗi ngày xoa bột này vào nách hai lần sau khi đã rửa sạch sẽ.
Chuẩn bị: Gừng dại tía tươi 100g, rửa sạch, thái mỏng, cho vào ấm đất, đổ 500ml nước sắc nhỏ lửa còn 150ml, cho nước sắc ra. Tiếp tục thêm 400ml nước đun nhỏ lửa còn 150ml, trộn 2 nước sắc với nhau, chia làm 3 lần uống trong ngày. Dùng liên tục một liệu trình 3 tuần.
Tóm lại, Cây Gừng dại tía là vị thuốc dân gian với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, được sử dụng hỗ trợ điều trị một số bệnh hiệu quả tại nhà. Tuy nhiên, để sử dụng thảo dược có hiệu quả, an toàn, người bệnh cần tham khảo ý kiến hướng dẫn của của chuyên gia y tế trước khi sử dụng Cây Gừng tía trong phòng và chữa bệnh.
DSCK1. NGUYỄN HỒNG DIỄM