Sự thật về xáo tam thân: khám phá những tiềm năng trong điều trị ung thư

Tìm hiểu về Xáo tam thân

Theo Dược sĩ Tôn Thảo Vy - Giảng viên tại Cao đẳng Y Dược TPHCM cho biết,  Xáo tam thân, hoặc còn gọi là xáo tam thân, được một số người biết đến với tên gọi "Đơn Diệp Đằng Thích". Lý do cho cái tên này là vì cây xáo tam thân có thân leo và mỗi lá của nó đều có gai. "Đơn" có nghĩa là một, "diệp" là lá, "đằng" là dây và "thích" là gai.

Tên khoa học của loại cây này là Paramignya trimera, thuộc họ Rutaceae (Cửu lý hương hay Cam Quýt), do đó có mùi thơm đặc trưng. Tất cả các phần của cây đều chứa tinh dầu, đặc biệt là ở rễ, với mùi thơm ngọt dịu.

Xáo tam thân được biết đến với khả năng chữa bệnh gan và một số dạng ung thư khó chữa. Cây xáo tam thân có dạng bụi hoặc leo, với thân màu nâu vàng, dài hơn 5m và đường kính từ 8-12cm. Thân và cành có nhiều gai nhọn, lá đơn, hình dạng thuôn hẹp, mặt trên lá màu xanh đậm và mặt dưới nhạt. Phần gỗ của thân và rễ có cấu trúc khá cứng, với màu sắc tương tự.

Rễ xáo tam thân có màu nâu đậm hơn phần thân và được bao phủ bởi một lớp vỏ nhung. Đây là nơi chứa nhiều tinh dầu và dược chất quý nhất của cây. Rễ cũng có khả năng tái sinh tự nhiên bằng chồi từ rễ, thường được thu hái vào mùa khô.

Xáo tam thân thường được tìm thấy nhiều ở khu vực nam trung bộ Việt Nam, đặc biệt là ở Khánh Hòa, Phú Yên và Ninh Thuận. Các nghiên cứu về lợi ích sức khỏe của xáo tam thân thường sử dụng rễ có nguồn gốc từ Khánh Hoà.

Tuy nhiên, hiện nay, do nhu cầu sử dụng và lòng tin của người tiêu dùng, có rất nhiều sản phẩm xáo tam thân giả mạo trên thị trường. Tuy nhiên, có thể phân biệt xáo tam thân thật bằng một số đặc điểm như màu sắc và mùi hương. Xáo tam thân Khánh Hoà thường có rễ màu nâu đất và màu vàng bên trong, có mùi thơm đặc trưng như sâm và lá thuôn dài to, bo tròn ở đầu lá.

Thành phần hóa học

Dựa vào nghiên cứu của Viện Dược liệu Trung ương, xáo tam thân thu hái từ Khánh Hòa có chứa một số thành phần chính như flavonoid, saponin, alcaloid và đặc biệt là courmarin và triterpenoid.

Theo quan điểm của Y học cổ truyền, xáo tam thân có hương vị hơi đắng, nhưng lại có hậu vị ngọt. Tính chất của nó được xem là bình, mang mùi thơm dễ chịu và không gây độc hại. Theo quan niệm Y học cổ truyền, xáo tam thân có tác động tích cực đến các cơ quan như Tâm, Can, Tỳ, Phế, Thận và Tâm Bào.

Công dụng

Hiện chưa có nhiều nghiên cứu chất lượng đủ cao để chứng minh các lợi ích y học của xáo tam thân trên con người. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên động vật (in vivo) và trong ống nghiệm (in vitro) đã cho thấy các thành phần hóa học có trong xáo tam thân có tiềm năng trong việc điều trị bệnh. Các lợi ích có thể bao gồm:

Hỗ trợ điều trị bệnh gan

• Một số nghiên cứu trên chuột thử cho thấy xáo tam thân có khả năng ức chế viêm gan cấp.
• Các thành phần của xáo tam thân cũng có thể giúp hạ men gan và có tác động độc đối với tế bào ung thư gan.

Hỗ trợ điều trị ung thư

• Nghiên cứu của Sở Y tế Khánh Hòa năm 2012 đã chỉ ra rằng xáo tam thân có khả năng ức chế và tiêu diệt một số dòng tế bào ung thư ác tính như ung thư gan, ung thư đại tràng, ung thư vú, ung thư buồng trứng và ung thư cổ tử cung.
• Các nghiên cứu gần đây cũng cho thấy xáo tam thân có tính chống oxy hóa, giúp ngăn chặn sự phát triển của tế bào ung thư.

Các lợi ích khác đối với sức khỏe

• Coumarin trong xáo tam thân có thể có tác dụng kháng viêm, hỗ trợ điều trị các bệnh viêm thần kinh.
• Tinh dầu từ lá xáo tam thân có thể có các tác dụng như kháng vi rút, kháng khuẩn, chống co thắt và kháng viêm mà không gây hại cho tế bào bình thường.

Cách dùng

Để tận dụng tối đa hiệu quả của xáo tam thân, theo kinh nghiệm, rễ của cây này cần được sao vàng trước khi sử dụng. Để chuẩn bị, bạn có thể dùng 100g rễ tươi (hoặc 50g rễ đã sấy khô) và sắc chúng trong 2 lít nước cho đến khi chỉ còn khoảng 1 lít nước. Nước sắc nên được sử dụng khi còn ấm và có thể được bảo quản trong bình thuỷ để sử dụng nhiều lần. Do xáo tam thân chứa tinh dầu, việc nấu sắc không nên để lửa quá lớn và luôn đóng nắp nồi khi sắc.

Sau khi sử dụng nước sắc lần đầu, bạn có thể tiếp tục sắc lần thứ hai bằng cách sử dụng 1,5 lít nước. Sắc cho đến khi chỉ còn khoảng một nửa lượng nước là có thể sử dụng.

Những lưu ý khi sử dụng

Dựa vào nghiên cứu của Viện Dược liệu, xáo tam thân được cho là không có độc tính cấp sau 14 ngày sử dụng ở liều cao. Nghiên cứu cũng kết luận rằng sử dụng xáo tam thân ở liều thấp khá an toàn. Tuy nhiên, trước khi sử dụng, đặc biệt là trong trường hợp người bệnh đang sử dụng thuốc điều trị các bệnh mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường,... nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế. Hiện chưa có nghiên cứu về tương tác giữa xáo tam thân và các loại thuốc thông thường trên thị trường.

Xáo tam thân được coi là một cây thuốc nam quý, có tiềm năng trong việc chữa bệnh, bao gồm khả năng gây độc cho các dòng tế bào ung thư ác tính. Tuy nhiên, hiệu quả và an toàn của loại dược liệu này vẫn đang được nghiên cứu và đánh giá.

Nguồn: Tin tức Y Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur