Bồ hòn được tìm thấy và phân bố rải rác ở những vùng nhiệt đới như Ấn Độ, Malaysia và Srilanca.
Ở nước ta, loài cây này mọc nhiều ở những vùng núi trung du phía bắc và bắc trung bộ như Tuyên Giang, Bắc Giang, Thái Nguyên, Thanh Hóa, Hà Tĩnh,…
1.2. Mô tả toàn cây
Bồ hòn là cây thân gỗ, to, cao khoảng từ 5 – 10m. có thể cao đạt tới 25 – 30m.
Lá kép lông chim, mọc so le, thường rụng lá vào mùa khô,. Mỗi lá gồm có 4 – 6 đôi lá chét mọc đối xứng. mép lá nguyên, phiến lá có gân nổi rõ ở cả hai mặt, đầu nhọn và gốc hơi lệch.
Hoa mọc ở đầu cành thành chum, hoa nhỏ, màu lục nhạt.
Quả hạch, hình cầu. Vỏ ngoài sần sùi và dày,có màu vàng nâu khi chín. Bên trong quả có chứa một hạt màu đen, bóng, hình tròn, khi chín mềm lại khiến cho cả vỏ và thịt quả dày đều bị tóp lại, nhăn nheo, vị rất đắng.
Mùa ra hoa vào tháng 6 – 9 và sai quả vào tháng 10 – 12.
1.3. Bộ phận làm thuốc,
Dùng: Vỏ quả, rễ, lá, hạt và vỏ rễ đều được dùng để làm thuốc.
1.4. Thu hái, chế biến, bảo quản:
* Mùa thu có thể Thu hái quả và hạt, dùng tươi hoặc phơi khô để dùng dần.
Quanh năm có thể thu hái Lá và rễ .
* Bảo quản: Nơi khô ráo,thoáng mát và ánh nắng trực tiếp.
Quả Bồ hòn được dùng rộng rãi trong sản xuất chất tẩy rửa và trong đời sống.
2. Thành phần hóa học
Quả Bồ hòn có chứa 18% saponin hay còn gọi là sapindus saponozit C41H61O13– Sapindus saponin. Đây là một chất bột trắng vô định hình. Là loại Saponin triterpen.khi thủy phân cho tinh thể với độ chảy 319°C.
Trong thảo dược này còn có các saponin đều chúng có dược tính mạnh như Sapindosid A, B, E, E1, C, Y2, X, Y,… Ngoài ra hạt của nó còn chứa 8 – 10% dầu béo.
3. Tác dụng dược lý:
1.3. Tác dụng Y học hiện đại
* Tác dụng Kháng khuẩn: Cao chiết xuất từ quả dược liệu này có tác dụng ức chế các vi khuẩn thường gặp như Staphylococcus pyogenes, Staphylococcus viridans, Staphylococcus aureus, …
* Tác dụng chống viêm, và tăng cường miễn dịch…
* Tác dụng diệt tinh trùng: Trong nguyên cứu từ Cao chiết xuất từ phần trên mặt đất của dược liệu có tác dụng tiêu diệt tinh trùng
* Tác dung trị bỏng: Dùng cao lỏng Bồ hòn bôi lên vùng da bị bỏng do nhiệt, vôi tôi hoặc do sét đánh nhận thấy vết bỏng nhanh lên da non, không có bị tụ mủ và nhiễm trùng. Tuy nhiên da trong những lần sử dụng đầu tiên bôi cao từ dược liệu có thể gây nóng và xót.
* Tác dụng khác:
Ngoài ra vỏ cây còn được giã nát và lấy nước tắm cho động vật để diệt chấy, rận và bọ.
Quả được dùng thế xà phòng để giặt quần áo.
Nhân dân Nepal: Dùng vỏ quả bồ hòn tán bột rồi đắp ngoài da để trị nấm da, ghẻ, diệt chấy và trị gàu.
Nhân dân Ấn Độ: Dùng vỏ quả bồ hòn trộn với mật ong để điều trị viêm phổi uống với sữa nóng, Mỗi lần dùng 1 viên 2g, ngày dùng 2 lần.
2.3. Tác dụng Y học cổ truyền
Tính vị: Rễ và quả cây thảo dược này có vị rất đắng, tính mát. Rễcủa nó hơi có độc.
Quy kinh: kinh Phế, Tỳ.
Tác dụng:
Rễ: tiêu đờm, hóa trệ. Sắc uống giúp thanh nhiệt, tan đàm, giải độc, điều trị cảm mạo, sốt cao, ho, khó thở…
Vỏ cây: Lấy nước ngâm từ rễ bồ hòn giã nát, để rửa vùng da bị vảy nến, mụn mủ rồi rửa sạch lại bằng nước.
Lá: giã nát và đắp lên vết côn trùng đốt làm giảm sưng đau, nhanh lành vết thương.
Quả: sát trùng.
Hạt: giã nát rồi trộn với một ít nước để chấm vào chỗ răng đau (hoặc lấy nước cốt pha loãng để ngậm).
Quả Bồ hòn được sử dụng thay xà phòng để giặt quần áo.
3. Cách dùng và liều dùng
Tùy thuộc vào mục đích dùng và từng bài thuốc mà có thể dùng thảo dược này với nhiều cách khác nhau.
Có thể dùng ở dạng thuốc sắc uống, tán bột dùng ngoài hoặc ngâm rượu
Liều dùng mỗi ngày:
Quả: 3 – 9g
Rễ: 12 – 16g
Vỏ rễ: 6 – 9g
4. Một số bài thuốc kinh nghiệm
4.1. Hỗ trợ trị đau nhức răng, hôi miệng
Hạt Bồ hòn 6 – 10g giã nát, tán bột, thêm chút nước rồi vắt lấy dung dịch này súc miệng.
Thực hiện trong ngày nhiều lần.
4.2. Hỗ trợ chữa trị viêm amidan, viêm họng
Dùng Vỏ quả Bồ hòn đem rửa sạch, phơi khô và rồi nhai trực tiếp, nuốt lấy nước.
Ngoài ra, có thể dùng vỏ quả sắc lấy nước và uống trong ngày chia thành nhiều lần.
Đem nấu dược liệu trong dầu phụng, rồi thêm bột diêm sinh và hạt củ đậu tán mịn vào.
4.4. Bài thuốc trị hắc lào
Chuẩn bị: Củ riềng già 10g và vỏ quả bồ hòn 20g.
Đem Tán nhỏ, rồi ngâm với cồn 90 độ 20ml.
Sau đó dùng cồn thoa lên vùng da cần điều trị, thuốc này thoa lên vùng da cần chữa trị nhiều lần trong ngày.
4.5. Diệt sâu, trừ giòi
Vỏ cây tươi, giã nát, hòa với nước, đem tưới cây có tác dụng diệt côn trùng, sâu bọ.
5. Kiêng kỵ khi dùng Bồ hòn
Do có tính tẩy rửa nên cần tránh để rơi trực tiếp vào mắt hoặc nuốt một lượng lớn.
Phụ nữ có thai ở giai đoạn đầu cũng không nên sử dụng dù nước bồ hòn có lành tính.
Hạn chế sử dụng dược liệu này để ăn uống.
Theo tin tức y dược bồ hòn là chất tẩy rửa, là xà phòng tự nhiên được sử dùng nhiều trong cuộc sống. không chỉ được sử dụng trong phạm vi nhân dân mà còn được khoa học công nhận. Vì vậy ta có thể tận dụng thảo dược này để điều trị các bệnh lý thường gặp. Tuy nhiên, để có thể phát huy hết công dụng của vị thuốc này đối với sức khỏe, bạn nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc chuyên môn để kiểm soát rủi ro và những tác dụng không mong muốn.
Hội chứng đau đầu có nguyên nhân đa dạng và mỗi người thường có cách giảm đau riêng. Đau đầu kéo dài hoặc đau nửa đầu thường cần chú ý, và việc chườm đá có thể là một phương pháp giúp giảm đau trong một số trường hợp.
Mất nước và uống quá nhiều cũng đều gây hại. Thừa nước khi uống nhiều nước hơn mức cần có thể gây tác động tiêu cực, như làm loãng natri máu, gánh nặng cho thận, và rối loạn điện giải.
Nhiễm khuẩn đường tiết niệu là một bệnh phổ biến, thường gặp ở phụ nữ, và có thể xảy ra ở trẻ nhỏ. Mặc dù có thể chữa khỏi, nhưng nguy cơ tái phát cao. Nếu không được điều trị kịp thời, nó có thể lan rộng và gây ra các biến chứng nguy hiểm.
Hội chứng ống cổ tay phổ biến gây đau và tê bì ở một hoặc cả hai bàn tay. Bệnh xảy ra khi dây thần kinh bị nén tại ống cổ tay, có thể trở nên nghiêm trọng. Nhận biết và điều trị kịp thời giúp để giảm triệu chứng và phục hồi chức năng.
