Cánh kiến trắng hay gọi tên khác là cây Bồ đề. đối với người dân Việt Nam đây là cây quen thuộc.Trong Y học cổ truyền, người ta dùng nhựa của nó, tên là An tức hương,chữa trị các chứng bụng chướng do ác khí, di tinh, trị ho lưng đau, tai ù, sát trùng
Hãy cùng Dược sĩ, Giảng viên Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur tìm hiểu tác dụng,công dụng của nó nhé!
Lá và hoa cây Cánh kiến trắng
Tên gọi khác: Bồ đề,An tức hương…
Tên khoa học :Styrax tonkinensis thuộc họ Bồ đề. (Styracaceae)
1.1 Mô tả thực vật:
Là cây thân gỗ cao 15- 20mVỏ thân nhẵn, màu xám bóng Vỏ thân nhẵn, màu xám bóng
Lá mọc so le, hình trứng, hoặc bầu dục, gốc và đầu thuôn nhọn; mặt trên nhẵn, màu xanh,mặt dưới phủ lông trắng bạc mịn, hình sao, gân nổi rõ.,
Hoa trắng,nhỏ, mọc thành từng sim ở đầu cành và kẽ lá thành chùm dài, phủ nhiều lông hình sao, mùi thơm nhẹ.
Quả hình trứng, đường kính khoảng 10 – 16 mm. Mặt ngoài quả có nhiều long, hình sao. Hạt có vỏ cứng, dày, nhăn nheo.
Mùa hoa vào tháng 5–6. Mùa quả vào thánh 9-10 hằng năm
Cây Bồ đề (Ficus religiosa L. Moraceae), thường được trồng ở các đình chùa không phải là cây Cánh kiến tránh.Tránh nhầm lẫn với cây đa bồ đề dược liệu này
1.2 Phân bố:
Bồ đề phân bố rải rác trong cánh khu rừng ở độ cao 1000-1800m, hoặc được trồng lấy bóng mát. Cây phân bố ở nhiều tỉnh như Lai Châu, Yên Bái, Phú Thọ, Hòa Bình, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Bắc Cạn….
Khối nhựa thu được thường có màu đỏ nhạt,vàng nhạt, hoặc màu nâu bóng mượt, cứng. Khi gặp nhiệt độ nóng thì nhựa hóa mềm, có mùi thơm rất đặc trưng.
Ngoài ra lá cũng được sử dụng.
Bằng cách: tạo ra những vết cắt sâu trên các cành lớn và thân cây, để nhựa chảy ra và đông đặc lại thành những khối nhựa màu nâu, trắng vàng, dễ gãy, có mùi thơm vani.
Cách bào chế dược liệu
Dùng nhựa cây ngâm vào rượu, Rồi nấu sôi 2 – 3 lần cho đến khi nhựa chìm xuống hẳn. Đem ra, rồi cho vào trong nước lạnh đến khi nhựa cứng hẳn là được. Đem ra phơi hoặc sấy đến khô
Bảo quản: nơi thoáng mát, khô ráo, tránh ẩm trực tiếp
Nhựa Cánh kiến trắng có chứa 26,12% axit benzoic tự do, 2,76% axit cinamic, 1,37% vanilin, benzoyl benzoat, cinamyl benzoat, cinamyl cinamat, benzyl cinamat, alcol coniferylie, axit siaresimolic.
Gần đây các nhà khoa hoạc mới phân lập thêm 2 chất đặt tên là stytonkinol A và stytonkinol B.
Được phân lập từ nhựa Cánh kiến trắng Hai hoạt chất mới
*Theo y học hiện đại:
*Theo y học cổ truyền:
Tính vị: An tức hương có vị cay, đắng, tính bình, không độc, quy vào các kinh tâm, phế, tỳ
và có tác dụng khai khiếu, long đờm, trừ tà khí, kháng sinh, làm liền sẹo, an thần,
Công dụng Cánh kiến trắng
Liều dùng: dùng 0,5 – 2g/ngày hòa với rượu uống hoặc chế dạng si rô.
Có thể dùng kết hợp các vị khác làm cao xoa bóp.
Ngày nay, Vị dược liệu này chủ yếu được dùng trong ngành công nghiệp thực phẩm và ngành hương liệu, mỹ phẩm
5.1. Chữa trị ho, viêm phế quản mạn tính, hen suyễn phụ nữ máu xấu sau khi đẻ bị ngất: phụ nữ máu xấu sau khi đẻ bị ngất:
Nhựa Cánh kiến trắng mài với mật ong hoặc pha thành si rô, luyện thành viên uống.
Mỗi lần 0,5g, ngày 2-4 lần.
Có thể đốt nhựa rồi xông, khói vào mũi giúp long đờm, dễ thở, tỉnh táo ra.
5.2. Chữa trúng phong, hôn mê, đau bụng, thổ tả:
Nhựa Cánh kiến trắng 2-4g
Đem sắc vài lần, uống trong ngày chia 2-3 lần uống, hoặc mài 1-2g với rượu uống dần.
5.3. Làm mau lành vết thương, chữa nẻ vú
An tức hương 20% pha trong rượu hoặc cồn 70 độ, hoặc mài với mật ong rồi bôi.
Dùng thuốc này hòa thêm nước sôi rồi bôi lên vết nứt nẻ.
5.4. Chữa viêm nha chu
Nhựa Cánh kiến trắng ngâm rượu ngậm.rồi ngậm trong miệng.
5.5. Trị khí trệ làm đau ngực, đau bụng
An tức hương, Đại hồi hương mỗi vị 12g, Hương phụ ,Sa nhân, Cam thảo mỗi vị 20g,
Đem nghiền nhỏ, trộn lẫn, hòa với mật ong. Uống trong ngày, Mỗi lần uống 4g.
5.6. Chữa trị cho phụ nữ sinh xong bị huyết trướng, huyết vận, cấm khẩu
An tức hương 4 g, Ngũ linh chi (thủy phi) 20 g,
Đem tán thành bột mịn, trộn đều. Uống trong ngày, Mỗi lần dùng uống 4 g với nước Gừng sao.
5.7.Chữa trị tim đau đột ngột, nhịp tim đập nhanh mãn tính
An tức hương tán thành bột mịn.
Uống trong ngày/1 lần, Mỗi lần sử dụng 2 g với nước sôi
5.8.Chữa trẻ nhỏ nhiễm tà khí gây động kinh
An tức hương to bằng hạt ngô,
Đem đốt lên cho trẻ xông trực tiếp.
Theo giảng viên Cao đẳng Dược cho biết: Nhựa Cánh kiến trắnghay còn gọi An tức hương. là vị thuốc được sử dụng rộng rãi trong YHCT để chữa trị nhiều bệnh lý. Tuy nhiên, trước khi sử dụng ,người bệnh cần trao đổi với thầy thuốc chuyên môn để được hướng dẫn cụ thể tránh những rủi ro không may có thể xãy ra./.
Ds.CKI. Nguyễn Quốc Trung
