Kanamycin là thuốc kháng sinh được chỉ định điều trị các trường hợp nhiễm khuẩn nặng do các chủng vi khuẩn nhạy cảm như Escherichia coli, Proteus, Enterobacter aerogenes, Klebsiella pneumoniae, Serratia marcescens và nhiễm khuẩn lậu mắt ở trẻ sơ sinh.
Kanamycin là thuốc điều trị các bệnh lý do nhiễm vi khuẩn
Theo DSCK1. NGUYỄN HỒNG DIỄM Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur cho biết: Kanamycin là một kháng sinh nhóm aminoglycosid, có tác dụng diệt khuẩn thông qua cơ chế là ức chế sự tổng hợp protein của vi khuẩn nhạy cảm, bằng cách gắn kết vào tiểu đơn vị 30S ribosom, làm sai lệch trình tự sắp xếp các acid amin của vi khuẩn, tạo ra các protein không có hoạt tính, kết quả làm cho vi khuẩn bị tiêu diệt.
Phổ kháng khuẩn:
Kanamycin có phổ kháng khuẩn trên các chủng vi khuẩn hiếu khí Gram âm và một số Gram dương như Acinetobacter, Citrobacter, Enterobacter, Escherichia coli, Klebsiella, Proteus có sinh và không sinh indol, Pseudomonas, Salmonella, Providencia, Shigella và Serratia.
Vi khuẩn kháng thuốc
Hiện nay, việc sử dụng kháng sinh aminoglycosid nhiều trên lâm sàng, dẫn đến các chủng vi khuẩn nói trên kháng lại kháng sinh phát triển rất nhanh. Kanamycin kháng thuốc lớn hơn so với Gentamicin hoặc Streptomycin.
Theo thông báo của ASTS năm 1997, mức độ kháng Kanamycin của Citrobacter vào khoảng 50%, Proteus khoảng 55,8%, Herella khoảng 60%, Pseudomonas aeruginosa khoảng 81,4%, Enterobacter khoảng 50%, Escherichia coli khoảng 44,7%.
Trong số các vi khuẩn Gram dương, aminoglycosid thường có tác dụng đối với tụ cầu vàng và tụ cầu Staphylococcus epidermitis, nhưng theo báo cáo 1997 của ASTS khoảng 38% đã kháng thuốc. Đa số chủng vi khuẩn đường ruột Enterococcus đã kháng Kanamycin.
Đã có sự kháng thuốc chéo giữa Kanamycin và Paromycin và Neomycin, nhưng không thấy kháng chéo giữa Kanamycin và Streptomycin trên các chủng Mycobacterium như với các chủng vi khuẩn khác.
Kanamycin dùng đơn độc thì chủng Mycobacterium tuberculosis sẽ kháng rất nhanh, do đó không được dùng đơn trị liệu Kanamycin đối với chủng này.
Dược động học:
Kanamycin hấp thu kém qua đường uống, nhưng hấp thụ nhanh qua đường tiêm bắp. Sau khi tiêm bắp 1 giờ, liều 500 mg và 1 g, thuốc đạt nồng độ tối đa trong huyết tương lần lượt là 20 và 30 microgam/ml.
Kanamycin phân bố nhanh chóng trong các dịch cơ thể gồm hoạt dịch, dịch màng bụng và dịch mật. Kanamycin xuất hiện trong máu của dây rốn, nước ối và sữa mẹ sau khi tiêm bắp cho người bệnh đang mang thai. Xuất hiện nồng độ vết của Kanamycin trong dịch tủy.
Kanamycin đào thải nhanh qua thận phần lớn liều tiêm thải trừ qua nước tiểu trong vòng 24 giờ. Người lớn bị suy thận, thời gian thải trừ kéo dài tới 100 giờ. Thời gian bán thải của Kanamycin khoảng 3 giờ.
Kanamycin được sản xuất trên thị trường với dạng thuốc kanamycin sulfat và hàm lượng đượ tính theo dạng kanamycin base là:
Dung dịch tiêm: Lọ 250 mg/ 1 ml, Lọ 500 mg/ 2 ml, Lọ 1 g/ 3 ml.
Bột pha tiêm: Lọ 250 mg, Lọ 500 mg, Lọ 1 g.
Viên nang cứng: 500 mg kanamycin base.
Brand name:
Generic: Kanamycin 1g, Langbiacin, Kanamycin acid sulphate, Kanamycin sulphate, Kanamycin Sulfate Injection 1g, Umekan-1000, Kanamycin Sulfate for injection, Kacin Green, Aradine, Kanamycin acid sulphate for injection.
Điều trị các trường hợp nhiễm khuẩn nặng do các chủng vi khuẩn nhạy cảm như Escherichia coli, Enterobacter aerogenes, Proteus, Klebsiella pneumoniae, Serratia marcescens và Mima- Herella đã kháng lại các aminoglycosid khác ít gây độc cơ quan thính giác hơn. Kanamycin chỉ được dùng điều trị trong thời gian ngắn.
Ðiều trị bệnh lậu và nhiễm khuẩn lậu mắt ở trẻ sơ sinh.
Trong những trường hợp nhiễm khuẩn nặng, Kanamycin có thể dùng phối hợp với penicilin hoặc cephalosporin. Tránh dùng khi có độc tính trên tai và trên thận.
Điều trị lao, Kanamycin được dùng như thuốc thứ hai trong pác đồ điều trị lao, nhưng hiên nay dùng các thuốc khác an toàn hơn.
Vi khuẩn Escherichia coli thường gây các bệnh đường ruột
Cách dùng: Kanamycin sulfat có thể tiêm bắp hoặc tĩnh mạch, Đường uống ít dùng.
Liều dùng:
Đường tiêm bắp: Dung dịch tiêm Kanamycin có nồng độ 250 mg/ml, nghĩa là 1 g pha với 4 ml nước cất tiêm.
Người lớn:
Nhiễm khuẩn cấp: Tiêm 1 g/ngày chia làm 2 – 4 lần. Thời gian điều trị giới hạn trong 6 ngày và tổng liều không quá 10 g.
Nhiễm khuẩn mạn: Tiêm 3 g/tuần (tiêm 1 g/ngày dùng cách nhật) hoặc 1 g/2 lần/ngày, 2 lần/tuần, tức 4 g/tuần. Tổng liều không quá 50 g.
Trẻ em:
Nhiễm khuẩn cấp: Tiêm 15 mg/kg/ngày chia 2 – 4 lần, dùng không quá 6 ngày.
Nhiễm khuẩn mạn: Không có liều đặc biệt.
Người cao tuổi và người bệnh suy thận: Thận trọng và giảm liều.
Đường tiêm tĩnh mạch: Chỉ dùng cho người bệnh nhiễm khuẩn nặng hoặc đe dọa trụy tim mạch.
Dung dịch tiêm tĩnh mạch có nồng độ 2,5 mg/ml hoặc 5 mg/ml. Hòa lọ thuốc bột 1 g với 200 – 400 ml dung dịch tiêm natri clorid 0,9% hoặc dung dịch glucose 5%. Nếu lọ thuốc bột 500 mg thì dùng thể tích bằng một nửa khi pha để được. dung dihcj tiêm có nồng độ 2,5 – 5 mg/ml.
Người lớn và trẻ em: Liều tiêm là 15 mg/kg/ngày chia làm 2 – 3 lần, tiêm truyền tĩnh mạch chậm với tốc độ 3 – 4 ml/phút trong thời gian 30 – 60 phút.
Người bệnh suy thận hoặc người già yếu: Giảm liều
Đường uống (ít dùng)
Kanamycin được dùng bổ trợ trong điều trị hôn mê gan, do Kanamycin ức chế vi khuẩn sinh ra NH3 ở ruột. Uống 8 – 12 g/ngày chia nhiều lần.
Kanamycin được dùng bổ trợ với tẩy hoặc gây nôn để làm sạch ruột trong một thời gian ngắn. Mỗi giờ uống 1 g, uống liền trong 4 giờ. Sau đó cứ 6 giờ uống 1 g trong 36 – 72 giờ tùy theo tình trạng người bệnh.
Tóm lại, Liều dùng trên giúp người bệnh tham khảo, tuỳ theo loại và mức độ nhiễm khuẩn, người bệnh cần tuân thủ theo hướng dẫn chỉ định của bác sĩ về liều dùng và liệu trình điều trị để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tối ưu.
Nếu người bệnh quên một liều Kanamycin nên dùng ngay khi nhớ ra trong ngày đó. Không dùng liều gấp đôi. Nếu gần đến thời điểm dùng liều thuốc tiếp theo, chỉ cần dùng liều thuốc tiếp theo vào đúng thời điểm đã lên kế hoạch điều trị.
Người bệnh dùng quá liều Kanamycin thường có triệu chứng lâm sàng phản ứng phong bế thần kinh cơ gây khó thở.
Xử lý khi quá liều: Nếu người bệnh có bất kỳ triệu chứng không mong muốn nào do dùng thuốc quá liều, phải ngừng thuốc ngay và đưa đến bệnh viện gần nhất để theo dõi và điều trị triệu chứng. Chưa có thuốc giải độc đặc hiệu. Trẻ sơ sinh có thể tiêm truyền thay máu. Loại bỏ Kanamycin ra khỏi máu bằng thẩm tách máu hoặc thẩm tách màng bụng, đặc biệt ở các trường hợp bị suy giảm chức năng thận.
1.Thuốc Kanamycin chống chỉ định cho những trương hợp sau:
2.Thận trọng khi sử dụng thuốc Kanamycin cho những trường hợp sau:
Tóm lại, trong quá trình điều trị bằng thuốc Kanamycin, người bệnh có bất kỳ triệu chứng bất thường nào nghi ngờ do sử dụng thuốc Kanamycin, cần tham khảo ý kiến hướng dẫn xử trí của chuyên gia y tế tư vấn để xử trí kịp thời.
Thận trọng khi dùng Kanamycin gây độc với thính giác và nhiễm độc thận
Kháng sinh khác thuộc nhóm aminosid: Làm tăng gây độc cho tai và cho thận, hoặc người bệnh đã từng dùng streptomycin hoặc viomycin, nay dùng Kanamycin thì độc tính cũng tăng.
Các thuốc dễ gây độc cho tai và thận như vancomycin, capreomycin: Làm tăng gây độc cho tai và cho thận khi dùng chung với Kanamycin.
Các thuốc lợi niệu mạnh như acid ethacrylic, furosemid: Làm tăng gây độc cho tai và cho thận khi dùng chung với Kanamycin.
Các thuốc dễ gây độc tính cho thận như ciclosporin, amphotericin B, cisplatin: Làm tăng gây độc cho thận khi dùng chung với Kanamycin.
Thuốc giãn cơ, thuốc mê: Làm tăng nguy cơ độc tính gây khó thở và ức chế hô hấp của Kanamycin, đặc biệt là khi tiêm trong màng bụng khi được phối hợp chung.
Calci gluconat: Làm giảm tác dụng giống cura của Kanamycin, Calci ức chế khả năng chống vi khuẩn của Kanamycin trên một số loài vi khuẩn. Chống chỉ định dùng Kanamycin tiêm phúc mạc cùng với dung dịch calci.
Neostigmin: Là chất giải độc các chất giãn cơ kiểu cura, có tác dụng đối kháng cura mạnh hơn khi dùng chung với Kanamycin.
Thuốc chống đông đường uống: Khi dùng chung với Kanamycin, làm giảm việc sản sinh ra vitamin K nội sinh. Cần phải thay đổi liều khi phối hợp với Kanamycin.
Tóm lại, tương tác thuốc có thể làm thay đổi hiệu quả điều trị của thuốc hoặc làm tác dụng phụ nghiêm trọng hơn. Người bệnh cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng thuốc trước khi dùng hoặc báo cho bác sĩ biết những thuốc đang dùng có nguy cơ, giúp bác sĩ kê đơn an toàn và đạt hiệu quả.
Theo tin tức y dược Kanamycin được bảo quản theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Nhiệt độ dưới 30°C, độ ẩm dưới 75 %, khô thoáng, tránh tiếp xúc trực tiếp ánh sáng mặt trời để giữ chất lượng thuốc. Để thuốc xa tầm tay trẻ em.
DSCK1. NGUYỄN HỒNG DIỄM
Tài liệu tham khảo:
