Cây Cúc áo là một vị thuốc dân gian được sử dụng trị các bệnh cảm sốt, đau đầu, đau cuống họng, sốt rét cơn, viêm phế quản, ho gà, ho lao, hen suyễn, đau nhức răng, phong thấp nhức xương,…Hãy cùng tìm hiểu những lợi ích của cây cúc áo với sức khỏe nhé.
Cây Cúc áo hoa vàng
Dược sĩ CKI Nguyễn Hồng Diễm - Giảng viên tại Cao đẳng Y Dược TPHCM cho biết về lợi ích của cây Cúc áo đối với sức khoẻ cụ thể:
Cây Cúc áo có tên khác là Cúc áo hoa vàng, Hoa cúc áo, Ngổ áo, cây Nút áo, Nụ áo vàng, Cúc áo hoa vàng, Cỏ thẻ, Cúc lác, Cỏ nhỏ, Hàn phát khát. Cúc áo có danh pháp khoa học là Spilanthes acmella L. Murr, thuộc họ Cúc (Asteraceae).
Cúc áo thuộc cây nhỏ, cao khoảng 30 cm, phân cành nhiều. Lá mọc đối, mép khía răng. Cụm hoa hình đầu mọc ở ngọn thân hay ở nách lá trên đầu một cán dài đến 12 cm, tràng hoa màu vàng. Quả bế dẹp, có màu nâu nhạt, có 2 răng gai ở ngọn. Hạt nhỏ. Mùa ra hoa vào khoảng tháng 1 – 5 trở đi.
Bộ phận sử dụng của cây Cúc áo là toàn cây thu hái quanh năm. Hoa hái lúc còn màu vàng lục. Rễ thu hái vào mùa thu, phơi haowcj sấy khô.
Thành phần hoá học của cây hoa Cúc áo là spilanthol, eudesmanolid, tinh dầu gồm limonen 23,6%; germacren D 10,8%; myrcene 9,5%, β – caryophyllene 20,9%; (Z) – β – ocimen 14%.
Theo y học cổ truyền
Cúc áo có vị cay hơi đắng, tính ấm, làm tê lưỡi, có tác dụng giảm đau, tiêu đờm, tiêu độc, giải độc, tán kết, tiêu thũng và sát trùng.
Cây và hoa thường được dùng trị cảm sốt, viêm phế quản, ho gà, ho lao, hen suyễn, đau nhức răng, sâu răng, đau đầu, đau cuống họng, sốt rét cơn, phong thấp nhức xương, tê bại, lợi tiểu, làm tiêu sỏi thận. Cụm hoa Cúc áo giã nhỏ, ngâm rượu để ngậm, giúp làm giảm đau. Dùng cụm hoa của cúc áo sắc uống chữa mụn nhọt, lở loét, viêm họng, ho lâu ngày, nôn mửa, thay thuốc tê để nhổ răng, có thể chữa nhức xương, tê bại, phong thấp với liều dùng 12 – 18g dạng thuốc sắc.
Cụm hoa Cúc áo dùng ngoài chữa gai đâm, trị nhọt độc, lở ngứa, rắn độc cắn, vết thương, tụ máu sưng tấy, đau mắt.
Rễ Cúc áo được dùng chữa thấp khớp, đau họng, cảm, với liều hàng ngày 4 – 8g sắc uống, thường phối hợp với rễ xuyên tiêu, rễ chanh, rễ kim sương, quả màng tang (liều lượng bằng nhau).
Lá Cúc áo nấu lên dùng chữa mày đay.
Cúc áo hoa vàng được dùng như rau ăn có tác dụng chữa bệnh scorbut.
Theo Y học hiện đại
Hoạt chất spilanthol chiết xuất từ hoa Cúc áo vàng có tác dụng gây tê tại chỗ, diệt sâu bọ mạnh, diệt ruồi nhà, diệt muỗi Anopheles, muỗi Culex pipiens. Cây cúc áo hoa vàng còn có tác dụng trên huyết áp.
Liều dùng: Ngày dùng 4 – 12 g toàn cây hoặc 4 – 8 g rễ Cúc áo dưới dạng thuốc sắc uống. Dùng ngoài lấy cây tươi giã đắp ngoài da không kể liều lượng.
Hoa Cúc áo
Bài thuốc chữa cảm sốt, đau đầu, ho:
Chuẩn bị: Cúc áo hoa vàng tươi 4 – 12 g, sắc uống hằng ngày, thường phối hợp với các vị thuốc khác.
Bài thuốc chữa đau răng, viêm họng:
Chuẩn bị: Hoa Cúc áo lượng vừa đủ tán nhỏ ngâm rượu ngậm hoặc ngậm tươi nuốt nước.
Bài thuốc chữa sốt rét cơn:
Chuẩn bị: Hoa Cúc áo 20 g sắc uống trước khi lên cơn.
Bài thuốc chữa tê thấp:
Chuẩn bị: Rễ Cúc áo, rễ Chanh, rễ Xuyên tiêu, rễ Kim cang, quả Màng tang, mối vị 4 – 8 g, sắc uống hằng ngày.
Bài thuốc chữa nhọt độc, vết thương tụ máu, ghẻ lở, rắn cắn, đau mắt:
Chuẩn bị: 4 – 12 g toàn cây Cúc áo hoặc 4 – 8 g rễ cây Cúc áo sắc uống hằng ngày. Kết hợp với dùng cây Cúc áo tươi, rửa sạch, giã nát đắp bên ngoài da nơi bị bệnh để tăng hiệu quả điều trị.
Bài thuốc chữa mề đay mẩn ngứa:
Chuẩn bị: Cây Cúc áo với liều lượng vừa phải, rửa sạch, nấu thành nước tắm hằng ngày.
Bài thuốc chữa dị ứng thời tiết gây mẩn ngứa:
Chuẩn bị: Cây Cúc áo 200 g, rửa sạch đun với 4 – 5 lit nước, để đến khi nguội bớt thì dùng để tắm. Dùng bã xát kỹ ngoài da lên các vết mẩn ngứa.
Bài thuốc chữa vết thương tụ máu gây đau nhức, chấn thương phần mềm:
Chuẩn bị: Cây Cúc áo 15g, lá cây Đại 15g, đem 2 vị thuốc giã nát, đắp vào vết thương, băng kín lại, mỗi ngày dùng 1 – 3 lần.
Bài thuốc chữa hóc xương cá:
Chuẩn bị: Các vị dược liệu dùng tươi bao gồm Hoa hoặc lá cây cúc áo 50 g, lá mảnh cộng 50 g, lá dưa chuột ma 50 g, khoảng 20 ml dấm thanh. Rửa sạch dược liệu tươi, giã nát, thêm dấm, trộn đều, để 20 phút, vắt lấy nước. Cho người bệnh ngậm 1 ít, mỗi ngày ngậm 1 liều. Trường hợp nặng có thể thực hiện ngậm 3 liều/ngày.
Bài thuốc chữa tê thấp, đau nhức xương, chân tay tê mỏi:
Chuẩn bị: Cành lá hoặc rễ cúc áo 200 g, rễ độc lực 200 g, rễ vú bò 150 g, rễ bưởi bung 150 g, rễ thiên niên kiện 100 g. Các dược liệu trên đem nấu với 2 lần nước, cô thành 500 ml cao. Riêng rễ thiên niên kiện ngâm với 500 ml rượu 35 – 40° trong vòng 10 – 15 ngày. Lọc, trộn dung dịch cao và rượu với nhau, có thể cho thêm ít đường. Mỗi lần uống 1 chén x 2 lần/ngày.
Bài thuốc chữa sưng họng:
Chuẩn bị: Lá cúc áo giã nhỏ với ít muối, bọc vào mảnh vải và ngậm.
Bài thuốc trục thai chết lưu trong bụng ra:
Chuẩn bị: Rễ gấc, hồng hoa, lá đào, cỏ xước, gỗ vang, cúc áo hoa vàng, vỏ vông đồng sắc lấy nước uống.
Tóm lại, Cây Cúc áo là vị thuốc dân gian với nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, được sử dụng điều trị một số bệnh hiệu quả tại nhà. Tuy nhiên, để sử dụng thảo dược có hiệu quả, an toàn, người bệnh cần tham khảo hướng dẫn của của chuyên gia y tế trước khi sử dụng Cây Cúc áo trong phòng và chữa bệnh.
DSCK1. NGUYỄN HỒNG DIỄM
Nguồn: Tin tức Y Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur
