Sâm đại hành: Bí mật của vị thuốc dân gian trong y học cổ truyền

Nội dung chính [Ẩn]

1. Đặc điểm chung Sâm đại hành
- 1.1. Mô tả thực vật:
- 1.2. Phân bố
2. Bộ phận sử dụng – thu hái, chế biến:
3. Thành phần hóa học – tác dụng dược lý:
4. Sâm đại hành trị bệnh gì?
5. Một số bài thuốc từ củ sâm đại hành
6. Lưu ý khi dùng thuốc

Vậy sâm đại hành có những tác dụng – công dụng gì nữa không?Hãy cùng Giảng viên Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur tìm hiểu nhé!

Các bộ phận của cây Sâm đại hành ( tỏi đỏ)

1. Đặc điểm chung Sâm đại hành

Sâm đại hành còn có nhiều tên gọi khác khác như: tỏi đỏ, tỏi lào, kiệu đỏ, hành lào...

Tên khoa học: Bulbus Eleutherinis subaphyllae – họ La dơn (Iridaceae)

1.1. Mô tả thực vật:

Sâm đại hành hay Tỏi đỏ là cây thảo, sống lâu năm, cao chừng 30 – 60cm.

Lá hình mũi mác dài, gân lá chạy song song. Lá tập trung nhiều ở gốc cây.trông giống lá cau hay lá dừa

Thân củ phình ra thành củ giống củ hành, nhưng có màu đậm và dài hơn, có lớp vảy màu đỏ nâu bên ngoài củ

Củ với đường kính 2 – 3cm, dài ~ 4 – 5cm, khi thái ra thấy bên trong có màu đỏ nhạt với vòng tròn đồng tâm màu trắng.

Hoa mọc thành chùm với 3 cánh hoa màu vàng nhạt hoặc trắng , hoa có 3 lá đài và 3 nhị màu vàng.

1.2. Phân bố

Cây có nguồn gốc xuất xứ từ châu Mỹ, cây ưa đất ẩm, ưa ánh sáng. thích nghi cao với điều kiện khí hậu nhiệt đới nóng ẩm. Cây trồng ở vùng đồng bằng và trung đu sinh trưởng phát triển tót hơn.ở vùng núi cao trên 1500m nhiệt độ trung bình dưới 15°C,

Ở nước ta, cây dược liệu này được thấy nhiều tại các tỉnh phía Bắc và Trung bộ: Hà Tĩnh, Nghệ An, Hòa Bình...

Cây thuốc này khá dễ trồng, nên được trồng trong các vườn cây gia đình hoặc các vườn thuốc Nam trong Trạm y tế xã phường, các bệnh viện y học cổ truyền… Cây dễ trọng và mọc theo hình thức tái sinh và đẻ nhánh con. nên có thể dùng nhánh con để trồng.

2. Bộ phận sử dụng – thu hái, chế biến:

Dược liệu được làm thuốc từ cây Tỏi đỏ chủ yếu là phần rễ và thân củ.

Thường thu hái từ Cây được trồng từ 1 - 2 năm.

Chế biến: khi thân cây tàn lụi vào mùa đông, đào lấy củ về, bóc bỏ những lớp ngoài rồi rửa sạch.

Rồi bóc tách các lớp bên trong ra, cắt dọc, đem phơi, sấy khô để dùng làm thuốc.

3. Thành phần hóa học – tác dụng dược lý:

Theo tin tức y dược các nhà khoa học của Viện Dược liệu đã nghiên cứu từ những năm đầu 1970, được Nguyễn Văn Đàn và cộng sự ông đã nhận dạng trong dược liệu này có chứa 3 hoạt chất chính là Eleutherol, Eleutherin, Isoeleutherin và cùng một số hoạt chất khác. Các hoạt chất này trong dược liệu có tác dụng trên một số loài vi khuẩn như là Streptococcus hemolyticus, Staphylococcus aureus, Diplococcus pneumonia, ,...

Củ Sâm đại hành

4. Sâm đại hành trị bệnh gì?

* Theo dược lý hiện đại,

Củ Tỏi đỏ có tính kháng với một số loại vi khuẩn gây viêm đường hô hấp, đường ruột, đồng thời có tác dụng an thần, kích thích tiêu hóa,

*Theo Y Học Cổ Truyền,

Tỏi đỏ có tính ấm, vị ngọt nhạt, mùi hơi hắc, không độc. vào 3 kinh: can, tỳ, phế

Dược liệu có tác dụng bổ huyết, thông huyết, sinh cơ, tiêu độc, an thần...

Công dụng: làm thuốc bổ huyết, giúp tiêu hóa, điều trị các chứng ăn kém, khó ngủ, mụn nhọt, tổ đỉa, vảy nến, ho viêm phế quản, phong thấp đau khớp. chấn thương ứ huyết, an thần, chữa mất ngủ, stress, rắn cắn…

Vị thuốc Tỏi đỏ này được dùng dưới dạng thuốc sắc, thuốc bột, nấu cao, chế thành viên, ngâm rượu hoặc dùng ngoài làm thuốc đắp

Liều dùng: từ 4 – 12g/ngày, Săc uống, có thể dùng tươi hay khô tùy theo nhu cầu dùng.

Thuốc có thể gây dị ứng cho những người có cơ địa máu nóng hay lở ngứa không dùng.

Vị Sâm đại hành khô được dùng trong Y Học Cổ Truyền

5. Một số bài thuốc từ củ sâm đại hành

1. Chữa trị viêm họng, viêm amidan, viêm phổi:

Dùng 3g Tỏi đỏ, vỏ rễ cây cau, sài đất, cỏ nhọ nồi, mạch môn, bách bộ, mỗi vị đồng lượng12g,

Đem sắc uống.1 ngày/ thang

2. Chữa trị mụn nhọt sưng tấy:

Dùng sâm đại hành 4g, bông trang, đơn tướng quân, sài đất, bồ công anh, mỗi vị 16g, sắc uống.

Dùng sâm đại hành, thương nhĩ tử và kim ngân hoa. Mỗi vị 12 gram Mỗi ngày sắc 1 thang.

3. Chữa trị thiếu máu, mất ngủ:

Dùng 30g sâm đại ,14g lạc tiên

Đem sắc lấy nước uống, cũng có thế nấu cao dùng dần.

4. Chữa trị thiếu máu, sa trực tràng:

Tỏi đỏ , đảng sâm , hoàng kỳ mỗi vị 15g, xuyên khung 6g, đem sắc uống.

5. Bài thuốc ngâm rượu bổ huyết trị tê thấp:

Dùng sâm đại hành, cốt toái bổ, cẩu tích, độc hoạt, đương quy, bạch chỉ, mỗi vị 50g,

Cùng với 2 lít rượu, Đem ngâm uống dần.

6. Lưu ý khi dùng thuốc

- Người bị kích ứng Sâm đại hành có thể gây dị ứng.

-Không dùng cho những trường hợp cơ thể máu nóng hay lở ngứa

Theo giảng viên Cao đẳng Dược cho biết: Sâm đại hành (Tỏi đỏ), là một cây dược liệu dễ trồng, rất gần gũi với mọi nhà. Cây có rất nhiều công dụng, tuy nhiên việc sử dụng cần có sự tư vấn của thầy thuốc chuyên khoa Y Học Cổ Truyền. Người bệnh không nên tự ý dụng để tránh gặp phải các tác dụng không mong muốn có thể xãy ra./.

DsCKI. Nguyễn Quốc Trung