Thuốc Dược liệu - Sử dụng an toàn, hiệu quả, khoa học

• Bí quyết từ sâm cau: Hỗ trợ sức khỏe xương khớp hiệu quả

Hãy cùng giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM - trường Cao đẳng Y Dược Pasteur tìm hiểu thông tin này!

Từ thời xa xưa, con người đã biết tận dụng các loại cây, động vật và tài nguyên tự nhiên để phòng ngừa và chữa trị bệnh tật. Qua hàng thế kỷ, những kinh nghiệm này đã được lưu truyền, chọn lọc và dần dần được bổ sung bằng các nghiên cứu khoa học, mang lại những bằng chứng rõ ràng và đáng tin cậy hơn.

Việc sử dụng dược liệu trong sản xuất thuốc và thực phẩm chức năng trong những năm gần đây, đang trở thành xu hướng nổi bật trên toàn thế giới, đặc biệt là tại Việt Nam. Với nguồn tài nguyên dược liệu phong phú và đa dạng, đất nước ta đang nỗ lực khai thác và phát triển các sản phẩm chất lượng cao, phù hợp với xu hướng tiêu dùng xanh và bền vững.

Dược liệu đều có nguồn gốc từ thiên nhiên.

1. Thuốc từ dược liệu là gì?

Theo Luật Dược số 105/2016/QH13, dược liệu là các sản phẩm có nguồn gốc từ tự nhiên như động vật, vi sinh vật, hoặc phổ biến nhất là thảo dược. Dược liệu có thể bao gồm toàn bộ, một phần của cây, động vật, hoặc các sản phẩm chiết xuất từ chúng như tinh dầu, sáp, dầu mỡ, gôm.

Công dụng của dược liệu trong điều trị bệnh đã được khẳng định bởi các thầy thuốc y học cổ truyền và nhiều nghiên cứu khoa học. Ngoài việc chữa bệnh, dược liệu còn chứa các thành phần dinh dưỡng giúp phục hồi sức khỏe.

Dược liệu được sử dụng theo hai hướng chính:

• Theo y học cổ truyền: Dược liệu được bào chế thành các dạng truyền thống như thuốc sắc, viên hoàn, tán hoặc hiện đại hơn như viên nang, siro.
• Theo y học hiện đại: Dược liệu được chiết xuất, nghiên cứu và bào chế thành thuốc hóa dược hoặc thực phẩm chức năng ở dạng viên nén, viên nang, thuốc tiêm…

Thuốc dược liệu có thành phần chủ yếu từ dược liệu, được sử dụng dựa trên bằng chứng khoa học hiện đại. Tuy nhiên, thuốc chứa hoạt chất tinh khiết từ dược liệu hoặc kết hợp với hóa chất tổng hợp sẽ được xếp vào nhóm thuốc hóa dược.

2. Nguồn gốc và sự phát triển của thuốc dược liệu

Y học cổ truyền tại Việt Nam đã có lịch sử lâu đời, bắt nguồn từ những kinh nghiệm dân gian trong việc sử dụng các loại cây cỏ, động vật và khoáng vật để phòng và chữa bệnh. Thuốc dược liệu không chỉ là kết quả của thực tiễn lâu năm mà còn phát triển song hành với sự tiến bộ của xã hội.

Việt Nam tự hào với tài nguyên sinh học đồ sộ, bao gồm hơn 5.000 loài thực vật có tác dụng y học được ghi nhận. Nguồn tài nguyên này không chỉ cung cấp nguồn nguyên liệu phong phú mà còn là điểm tựa để phát triển nghành dược liệu trong tương lai.

3. Các yếu tố thúc đẩy phát triển thuốc dược liệu

Với việc đầu tư vào nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực dược liệu ngày càng tăng. Nhiều trung tâm nghiên cứu và trường đại học đã góp phần xây dựng hệ sinh thái nghiên cứu mạnh mẽ. Các công trình nghiên cứu và sản phẩm mới không chỉ nâng cao giá trị kinh tế của dược liệu mà còn khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ dược liệu thế giới.

Và đã được Chính phủ ban hành nhiều chính sách để thúc đẩy sử dụng và phát triển dược liệu, bao gồm quy hoạch các vùng chuyên canh trồng dược liệu, đầu tư vào các dự án nghiên cứu, và hỗ trợ doanh nghiệp trong sản xuất. Những chính sách này đã tạo ra nền tảng vững chắc, thúc đẩy ngành dược liệu phát triển bền vững.

Nhiều sản phẩm dược liệu Việt Nam đã đạt tiêu chuẩn quốc tế, mở rộng xuất khẩu ra các thị trường lớn. Điều này không chỉ mang lại nguồn thu ngoại tệ mà còn góp phần nâng tầm thương hiệu quốc gia trong lĩnh vực dược liệu.

4. Thách thức và giải pháp

Trong bối cảnh nguồn dược liệu tự nhiên ngày càng khan hiếm, ngành dược liệu đã chuyển sang phương pháp canh tác hiện đại, bao gồm trồng trọt và nhân giống dược liệu. Ngoài ra, Việt Nam cũng phải nhập khẩu dược liệu từ các quốc gia như Trung Quốc và Triều Tiên để đáp ứng nhu cầu sản xuất.

Việc tận dụng hiệu quả tài nguyên dược liệu sẵn có, kết hợp với nghiên cứu khoa học và chính sách hỗ trợ, hứa hẹn sẽ đưa ngành dược liệu Việt Nam phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai.

5. Các cách chế biến và sử dụng phổ biến thuốc dược liệu

Chia sẻ với sinh viên Cao đẳng Dược TPHCM gồm:

• Trà hoặc nước sắc:

. Trà túi lọc: Sấy khô dược liệu, đóng gói để dễ bảo quản và sử dụng.

. Thuốc sắc: Kết hợp nhiều dược liệu, đun sắc trong thời gian dài để chiết xuất hoạt chất.

• Dạng cồn thuốc: Phổ biến là rượu thuốc, cồn ngọt. Dược liệu được chiết xuất bằng ethanol, sau đó pha chế thành dạng lỏng hoặc viên nén.
• Dạng tinh dầu: Các sản phẩm như dầu gió, thuốc mỡ, kem bôi hoặc dung dịch lỏng chứa tinh dầu từ dược liệu.
• Dạng bột cốm:  Dược liệu thô được cô chiết, sấy phun sương tạo thành bột cốm, có thể hòa tan vào nước để sử dụng.

6. Lưu ý khi sử dụng dược liệu

Dù nhiều dược liệu lành tính, một số có độc tố tiềm ẩn nếu sử dụng không đúng cách.

Để đảm bảo an toàn, cần tuân theo nguyên tắc "3 đúng":

• Đúng thuốc dược liệu: Phải xác định chính xác loài, tên khoa học để tránh nhầm lẫn.
• Đúng bộ phận sử dụng: Không phải mọi bộ phận của dược liệu đều có tác dụng chữa bệnh.
• Đúng thời điểm thu hái: Đảm bảo hoạt chất đạt hàm lượng cao nhất.

Quy trình sơ chế và chế biến cũng rất quan trọng để loại bỏ độc tố, bảo toàn hoạt chất và kéo dài thời gian bảo quản.

Người dùng cần mua dược liệu từ cơ sở uy tín, tránh tự ý sử dụng mà nên tham khảo ý kiến chuyên gia để được chẩn đoán và hướng dẫn chính xác.

Kết luận: Thuốc dược liệu là sự kết tinh giữa tri thức y học cổ truyền và thành tựu khoa học hiện đại, đóng vai trò quan trọng trong chăm sóc sức khỏe và phát triển kinh tế. Với nguồn tài nguyên dược liệu phong phú, cùng sự đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu khoa học, quy hoạch vùng trồng và ứng dụng công nghệ hiện đại, Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế là một trong những quốc gia tiên phong trong lĩnh vực sản xuất thuốc và thực phẩm chức năng từ dược liệu.

Nhờ chính sách hỗ trợ đúng đắn và sự gia tăng nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm tự nhiên, lành tính, nhiều sản phẩm dược liệu Việt Nam đã đạt tiêu chuẩn quốc tế, góp phần nâng cao giá trị kinh tế và xây dựng thương hiệu quốc gia./.

DsCKI. Nguyễn Quốc Trung

Nguồn: Tin tức Y Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur