Tuyến yên : Vị trí, chức năng và các vấn đề liên quan
Thứ tư, 22/11/2023 | 11:31
Tuyến yên nằm ở vị trí gần phía đỉnh của thận, đóng vai trò quan trọng trong hoạt động sinh lý của cơ thể. Cùng khám phá thông tin chi tiết về tuyến yên và vai trò quan trọng của nó trong bài viết hữu ích sau đây.
Theo Bác sĩ, Giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM cho biết, tuyến yên, còn được gọi là tuyến giáp, là một tuyến nội tiết có kích thước tương đương hạt đậu và có trọng lượng khoảng 0.5g (0.018 oz). Nó đặt ở sâu trong hố yên của thân xương bướm, tại vùng sàn não thất ba. Tuyến này đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh hoạt động của nhiều tuyến nội tiết khác.
Cấu trúc của tuyến yên
Cấu trúc của tuyến yên được phân chia thành ba phần chính dựa trên hình thức, nguồn gốc thai và chức năng: thùy trước, thùy giữa và thùy sau.
Thùy trước của tuyến yên (hay tuyến yên bạch) chia thành ba phần: phễu, trung gian, và xa (hay hầu). Đây là tuyến nội tiết chính, sản xuất hormone GH, Prolactin, ACTH, TSH, FSH, LH, và Lipoprotein. Các hormone này tham gia vào sự tăng trưởng, phát triển tuyến sinh dục và điều hòa hầu hết các tuyến nội tiết khác, làm tuyến yên trở thành trung tâm quản lý hệ thống nội tiết.
Thùy sau của tuyến yên bao gồm các tế bào tương tự như tế bào mô thần kinh đệm, không có khả năng tiết hormone. Chúng chứa hormone được sản xuất từ vùng dưới đồi, bao gồm Vasopressin và Oxytoxin. Vasopressin (ADH) có chức năng tăng hấp thu nước ở ống lượn xa và ống góp. Thiếu hormone này có thể gây ra tình trạng đái tháo nhạt khiến nước không được tái hấp thu tại thận. Oxytoxin có vai trò làm tăng cường co bóp cơ tử cung. Trong phụ nữ có thai, hormone này thường tăng cao trong máu và khiến cơ tử cung co bóp mạnh hơn, giúp đẩy thai nhi ra ngoài trong quá trình sinh.
Thùy giữa của tuyến yên thường phát triển mạnh ở động vật cấp thấp, nhưng ở người chỉ phát triển ở trẻ em. Thùy này sản xuất hormone MSH, có tác dụng trong việc phân bố sắc tố da. Động mạch cung cấp máu cho tuyến yên gồm hai nhánh chính: động mạch tuyến yên trên và động mạch tuyến yên dưới, cả hai đều bắt nguồn từ động mạch cảnh trong cơ thể.
Vai trò của tuyến yên
Chức năng của tuyến yên
Theo Giảng viên Cao đẳng Điều dưỡng – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur cho biết, tuyến yên chịu trách nhiệm tiết ra nhiều loại hormone, có tác động rộng rãi đến các phần khác nhau trong cơ thể.
Thùy trước của tuyến yên bao gồm ba phần: phần phễu, phần trung gian và phần xa. Cấu trúc này chứa hai loại tế bào là tế bào ưa acid và tế bào ưa kiềm.
Thùy trước được coi là một tuyến nội tiết thực sự, sản xuất nhiều loại hormone có ảnh hưởng rộng lớn đến tăng trưởng, chuyển hóa và sinh sản. Bao gồm:
Adrenocorticotrophic hormone (ACTH): Kích thích tuyến thượng thận sản xuất cortisol, quan trọng trong trao đổi chất, kiểm soát đường huyết và chống viêm.
Hormone tăng trưởng (GH): Ảnh hưởng đến nhiều tế bào khác nhau, giúp tăng chiều cao ở trẻ, điều chỉnh khối lượng cơ bắp và mỡ trong cơ thể.
Prolactin: Kích thích tuyến vú sản xuất sữa.
Hormone kích thích tuyến giáp (TSH): Kích thích tuyến giáp sản xuất hormone T3, T4, kiểm soát nhiều chức năng cơ thể như nhịp tim và nhiệt độ.
Follicle-stimulating hormone (FSH) kích thích buồng trứng sinh nang trứng và tinh hoàn sinh tinh trùng. Luteinising hormone (LH) kích thích rụng trứng và sản xuất testosterone.
Thùy sau của tuyến yên chứa khoảng 50.000 đầu mối thần kinh liên lạc khắp cơ thể, sản xuất hai hormone: Oxytocin, kích thích co bóp tử cung và tiết sữa; và hormone chống bài niệu (ADH), ảnh hưởng đến thận, giúp hấp thu nước và điều chỉnh áp lực máu.
Tuyến yên hoạt động thông qua mối quan hệ chặt chẽ với vùng dưới đồi, điều này giúp cơ thể điều chỉnh để đáp ứng sự biến đổi của môi trường xung quanh. Khi hormone trong cơ thể thay đổi, vùng dưới đồi sẽ gửi tín hiệu tới tuyến yên để điều chỉnh sản xuất hormone phù hợp. Các hormone này sau đó tác động đến các cơ quan đích và kích thích sản xuất hormone khác, giúp cơ thể duy trì sự cân bằng. Ví dụ, khi nồng độ hormone T3, T4 cao, tuyến giáp sẽ gửi tín hiệu đến vùng dưới đồi, từ đó vùng này sẽ điều chỉnh tuyến yên giảm sản xuất TSH, điều này giúp giảm sản xuất T3, T4.
Các vấn đề liên quan
Suy chức năng tuyến yên thường xảy ra khi cơ thể thiếu hormone mà tuyến yên sản xuất. Có nhiều nguyên nhân như thiếu hụt bẩm sinh, khối u, viêm, chấn thương hoặc nhiễm trùng. Dấu hiệu bao gồm mệt mỏi, mất cảm giác ngon miệng, co cứng bụng, buồn nôn, da tái xanh, rụng tóc và lông, nếp nhăn da, hạ huyết áp, nhịp tim chậm, rối loạn kinh nguyệt, co rút tinh hoàn... Suy tuyến yên ảnh hưởng đến các cơ quan khác như tuyến giáp, thượng thận và hệ sinh dục. Trong trường hợp nghiêm trọng, có thể đe dọa tính mạng. Khi phát hiện các dấu hiệu này, việc đến cơ sở y tế uy tín để được khám và điều trị là rất quan trọng.
Clofibrate là thuốc được các chuyên gia y tế chỉ định điều trị các tình trạng rối loạn lipid máu, tăng nồng độ triglycerid huyết thanh rất cao, giúp cải thiện tình trạng sức khỏe và giảm nguy cơ các biến chứng của tăng lipid máu.
Nhiễm ký sinh trùng đường ruột là vấn đề phổ biến, nhất là ở những người có thói quen ăn uống không lành mạnh hoặc hệ tiêu hóa kém. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.
Viêm dạ dày tá tràng là bệnh lý đường tiêu hóa phổ biến có thể điều trị nếu phát hiện sớm. Tuy nhiên, nhiều người thường chủ quan và chỉ khám khi bệnh đã nặng. Dưới đây là hướng dẫn ngắn gọn về cách phòng ngừa bệnh hiệu quả.
Lorazepam là thuốc được sử dụng điều trị các chứng lo âu, rối loạn co giật, động kinh, mất ngủ, hỗ trợ các thuốc chống buồn nôn liên quan đến hóa trị ung thư.
