Với mùi hương nồng nàn dễ chịu, âm thầm xua đuổi bao loài côn trùng, thảo dược này còn giúp giải độc cơ thể, hỗ trợ điều trị trầm cảm, chữa trị rối loạn kinh nguyệt mà còn phòng ngừa một số bệnh ung thư…
Tên khoa học: + (Sả chanh), Cymbopogon flexuosus Stapf - họ Lúa (Poaceae).
+ (sả Java) Cymbopogon winterianus Jowitt - họ Lúa (Poaceae).
* Sả chanh ( Sả dịu),
Cây có nguồn gốc từ vùng Đông Nam á và Ấn Độ, .. .
Là loại cây bụi sống lâu năm, thân cao 0.8 m – 1,5m.
Phiến lá hẹp dài 0.8 - 1m, mép lá nhám, có bẹ lá cuốn chặt vào nhau.
Thân rễ có mầu trắng hay hơi tím. Bẹ lá có sọc dọc và không có lông
Hoa mọc thành cụm có nhiều hoa nhỏ và không có cuống.
Cây được trồng và nhân giống bằng cách trồng từ tép được tách từ cây mẹ sau 1-2 năm.
Sả Java (Cymbopogon winterianus),
Cây có nguồn gốc từ Indonesia thuộc quần đảo Java.
Là cây bụi, thân mọc thẳng có thể cao 1.8- 2m.
Gốc thân màu hơi đỏ hay hồng tím. Cây có đốt ngắn, có các bẹ lá quấn chặt lấy nhau.
Rễ phát triển khỏe, cắm sâu vào lòng đất 18-25cm.
Lá thuôn dài có mép lá nhám, màu xanh, khi phát triển lá rũ xuống 2/3 phiến lá..
Cây con mọc từ nách lá, được gọi là tép, nhiều tép tạo thành bụi.
Hoa gồm nhiều chùm mọc thẳng đứng.
Ngoài các loại trên còn có Sả bẹ (Sả Sri Lanka), tên khoa học Cymbopogon nardus.
Sả hồng ( Sả Palma-rosa), tên khoa học Cymbopogon martinii,
2. Phân bố
Cây Sả được phân bố khắp nơi trên thế giới. Những nước sản xuất tinh dầu Sả lớn nhất thế giới là Indonesia, Sri Lanka, Trung Quốc, Ấn Độ.
Ở Việt Nam, Sả được trồng nhiều tại miền Đông Nam Bộ, tây Nguyên và hầu hết các vùng trong cả nước
3. Bộ phận dùng, thu hái, chế biến
Bộ phận dùng: Thân và lá. Chiết xuất cất lấy tinh dầu
Thu hái: Thu hoạch quanh năm
Chế biến: Nếu dùng tươi thì chỉ cần hái về rửa sạch và dùng
Bảo quản: Sả tươi hay khô được giữ khá lâu trong môi trường khô ráo, mát, ở nhiệt độ phòng.
Tinh dầu Sả nên đựng trong những hũ thủy tinh nhỏ tối màu. Nên để nơi khô thoáng, tránh nhiệt độ cao, tránh ánh sáng trực tiếp. Có thể Bảo quản và cất giữ trong tủ lạnh.
4. Thành phần hóa học
Trong cây Sả chứa lượng tinh dầu dồi dào là thành phần chính của cây
Tùy thuộc vào giống, Hàm lượng tinh dầu này thay đổi từ 0,4 – 2%,
Chủ yếu chứa nhiều hợp chất thơm như: như Geraniol, Citronellol, Citrat có hàm lượng cao nhất.
Tinh dầu sả
5. Những tác dụng - công dụng của cây Sả
Tính vị: Trong YHCT, Sả có vị cay, mùi thơm, tính ấm.
Là thảo dược được biết đến với rất nhiều công dụng như:
5.1. Giải cảm
Lá và Thân Sả đập dập nấu nước với các loại lá chứa nhiều tinh dầu như: Hương nhu, Tía tô, Kinh giới, Bạc hà, Ngải cứu,… Tất cả đem xông để chữa cảm lạnh.
Lưu ý chú ý uống nhiều nước sau khi xông phải và ở nơi kín gió.
5.2. Hỗ trợ tiêu hóa
Sả giúp kích thích tiêu hóa, ngăn ngừa đầy hơi.
Sả còn giúp tiêu đờm và khử hôi miệng.
5.3. Chữa tiêu chảy do lạnh bụng
Rễ sả 10gr, Củ gấu và Vỏ rụt mỗi vị 8gr, Trần bì và Hậu phác mỗi vị 6gr.
Sắc nước uống.
5.4. Chữa đầy bụng
Lá Sả, Mộc thông, Cỏ bấc, vỏ Bưởi, Trạch tả, Hồi hương (mỗi vị 10gr), Quế 5gr, Bồ hóng và Diêm tiêu mỗi vị 2gr, Xạ hương 0,05gr.
Đem đun cách thủy với 200ml nước trong 15 – 20 phút.
Uống sau bữa ăn trong ngày chia làm 2 lần.
Nước sắc thuốc của Sả chữa đau bụng tiêu chảy do lạnh
5.5. Giải rượu
Cho vài củ Sả rửa sạch, giã nát cùng với một ít nước lọc.
Rồi chắt gạn lấy nước cho người đang say rượu uống. sẽ nhanh chóng giúp tỉnh lại và giảm nhanh cảm giác đau đầu.
5.6. Giải độc cơ thể
Sả có tác dụng hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn và thông tiểu tiện. Nên thảo dược này giúp tuyến tụy, thận, gan và bàng quang trở nên sạch sẽ hơn
5.7. Sát trùng
Các nhà nghiên cứu đã cho thấy, các tinh chất chứa trong cây sả có tác dụng ức chế và tiêu diệt vi khuẩn tốt hơn các loại thuốc kháng sinh.
5.8. Chống viêm
Tinh chất chiết xuất từ sả chanh có tác dụng chống viêm, giúp cải thiện triệu chứng bệnh viêm ruột
Ngăn ngừa ung thư: Theo các nhà khoa học, thường xuyên dùng nước sả sẽ giúp tiêu diệt tế bào ung thư như ung thư vú và ung thư gan.Vì trong sả có chứa thành phần luteolin – hoạt chất có khả năng ức chế, làm chậm sự tăng trưởng và tiêu diệt tế bào ung thư
5.9. Giúp trị rối loạn kinh nguyệt:
Cho phụ nữ thường gặp đau bụng khi hành kinh hay rối loạn kinh nguyệt. uống hỗn hợp lỏng kết hợp giữa vài giọt tinh dầu sả và một ít bột tiêu đen sẽ có ích phụ nữ rối loạn kinh nguyêtj
Ngoài những tác dụng nêu trên, cây sả còn được biết đến bởi những công dụng sau:
Làm đẹp da
Tốt cho tóc
Chống trầm cảm
Giúp giảm cân
Hạ huyết áp
Cải thiện tình trạng stress, chóng mặt và hỗ trợ điều trị bệnh Parkinson, Alzheimer
Có lợi cho hệ tiêu hóa
6. Lưu ý khi sử dụng Sả
Mặc dù chưa có tài liệu nào ghi chép về tính không an toàn của Sả. Nhưng khi sử dụng sả chữa trị bệnh, người bệnh nên lưu ý những điểm sau:
Không nên uống tinh dầu sả hay ngửi trực tiếp: Nếu ngửi trực tiếp tinh dầu, có thể gặp vấn đề sức khỏe liên quan đến phổi và gặp nguy hiểm đến tính mạng nếu gặp phải thuốc chống côn trùng làm từ dầu sả.
Phụ nữ đang mang thai không nên ăn sả: Khi mang thai không nên ăn sả hoặc các thực phẩm chứa sả, vì sả có tính kích thích tử cung co bóp, làm đe dọa sẩy thai.
Theo tin tức y dược cây sả là nguyên liệu dễ tìm kiếm, vừa là một thứ gia vị vừa là vị thuốc rất phổ biến và tương đối dễ sử dụng. Cây sả mang lại nhiều tác dụng và dụng tuyệt vời đối với sức khỏe. Có thể dùng để ăn làm gia vị, làm đẹp hay chữa bệnh. Là loại cây tương đối an toàn đối với hầu hết mọi người. Tuy nhiên, cần lưu ý một số điều khi dùng sả để không phải gặp tác dụng phụ không mong muốn. Nên có sự tham khảo ý kiến từ thầy thuốc trước khi sử dụng để tránh tác dụng phụ có thể xãy ra.
Hội chứng đau đầu có nguyên nhân đa dạng và mỗi người thường có cách giảm đau riêng. Đau đầu kéo dài hoặc đau nửa đầu thường cần chú ý, và việc chườm đá có thể là một phương pháp giúp giảm đau trong một số trường hợp.
Mất nước và uống quá nhiều cũng đều gây hại. Thừa nước khi uống nhiều nước hơn mức cần có thể gây tác động tiêu cực, như làm loãng natri máu, gánh nặng cho thận, và rối loạn điện giải.
Nhiễm khuẩn đường tiết niệu là một bệnh phổ biến, thường gặp ở phụ nữ, và có thể xảy ra ở trẻ nhỏ. Mặc dù có thể chữa khỏi, nhưng nguy cơ tái phát cao. Nếu không được điều trị kịp thời, nó có thể lan rộng và gây ra các biến chứng nguy hiểm.
Hội chứng ống cổ tay phổ biến gây đau và tê bì ở một hoặc cả hai bàn tay. Bệnh xảy ra khi dây thần kinh bị nén tại ống cổ tay, có thể trở nên nghiêm trọng. Nhận biết và điều trị kịp thời giúp để giảm triệu chứng và phục hồi chức năng.
