Corticoid : Lợi ích điều trị và các tác dụng cần lưu ý
Thứ năm, 20/06/2024 | 10:33
Corticoid là thuốc chống dị ứng, chống viêm và ức chế miễn dịch, được dùng cho nhiều bệnh lý. Tuy nhiên, do hiệu quả giảm triệu chứng nhanh, corticoid thường bị lạm dụng, dẫn đến nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng khi sử dụng không đúng cách.
Theo Dược sĩ CK1 Lý Thanh Long – Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM cho biết, corticoid hay glucocorticoid, là một loại thuốc kháng viêm được chỉ định cho nhiều bệnh lý khác nhau. Corticoid trong điều trị hoạt động tương tự hormone do tuyến thượng thận (hai tuyến nhỏ nằm trên thận) sản xuất.
Trên thị trường, thuốc chứa corticoid có nhiều dạng khác nhau:
Viên uống (corticoid đường uống)
Tiêm trực tiếp vào mạch máu, cơ, khớp
Hít qua miệng
Xịt mũi
Dung dịch dùng với máy khí dung
Gel, kem, thuốc mỡ dùng tại chỗ (bôi ngoài da, nhỏ mắt, mũi, tai)
Corticoid thường dùng trong điều trị là loại nào?
Các loại corticoid thường gặp trong thành phần của thuốc bao gồm: hydrocortisone, prednisone, prednisolone, methylprednisolone, fluticasone, triamcinolone, beclomethasone, betamethasone, clobetasone, dexamethasone và budesonide.
Các trường hợp nào thường sử dụng corticoid
Corticoid được sử dụng cho nhiều bệnh lý khác nhau, bao gồm:
Các bệnh tự miễn (như viêm khớp dạng thấp, bệnh Crohn, lupus): những bệnh mà hệ thống miễn dịch tấn công vào các mô và cơ quan khỏe mạnh.
Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và hen phế quản.
Cơn gút cấp.
Buồn nôn và nôn: corticoid đường uống có thể được dùng cùng các thuốc khác để ngăn ngừa buồn nôn và nôn do thuốc điều trị ung thư.
Dùng thay cho hormone tuyến thượng thận khi cơ thể sản xuất không đủ.
Dự phòng thải ghép: corticoid có thể dùng cùng các thuốc khác để ngăn hệ miễn dịch tấn công các cơ quan được ghép (như gan, thận).
Các phản ứng dị ứng nặng: dùng ngắn hạn để giảm phản ứng dị ứng nghiêm trọng.
Một số bệnh lý ngoài da: vảy nến, eczema, phát ban, kích ứng nhẹ do côn trùng đốt.
Tác dụng phụ khi sử dụng corticoid
Sử dụng corticoid dài hạn có thể gây tác dụng phụ
Theo Cô Nguyễn Thị Thắm – Giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM cũng cho biết thêm, sử dụng thuốc corticoid trong khoảng thời gian ngắn (1–2 tuần) thường không gây tác dụng phụ nghiêm trọng. Một số tác dụng phụ nhẹ có thể gặp khi dùng ngắn hạn gồm: kích ứng dạ dày, tăng cảm giác ngon miệng, và khó ngủ.
Nêu sử dụng corticoid trong thời gian dài hoặc dùng đợt ngắn nhưng lặp lại nhiều lần sẽ dễ gây tác dụng phụ hơn. Nguy cơ gặp tác dụng phụ càng lớn khi sử dụng corticoid liều càng cao. Do đó, nếu cần điều trị bằng corticoid dài hạn, bác sĩ sẽ cân nhắc liều thấp nhất có thể mà vẫn kiểm soát được triệu chứng. Một số bệnh cần liều cao hơn để kiểm soát triệu chứng. Liều corticoid cũng có thể thay đổi từ người này sang người khác và phụ thuộc vào từng giai đoạn của bệnh mặc dù thậm chí cùng một bệnh.
Một số tác dụng phụ nghiêm trọng có thể xảy ra khi dùng corticoid kéo dài gồm:
Loãng xương
Tăng nguy cơ nhiễm trùng
Tăng huyết áp
Tăng đường huyết
Tăng khả năng mắc bệnh loét dạ dày tá tràng
Tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể, glocom
Da mỏng, chậm lành vết thương, dễ bị bầm tím
Chậm lớn ở trẻ em
Hội chứng Cushing (mặt tròn, mỡ tích tụ ở cổ và lưng, chân tay teo nhỏ)
Teo tuyến thượng thận do tuyến này ngừng hoạt động vì quen với việc có thuốc trong cơ thể.
Do vậy, nếu bạn cần dùng corticoid dài hạn, nên tái khám và làm các xét nghiệm định kỳ theo chỉ định của bác sĩ để phát hiện sớm các tác dụng phụ (nếu có).
Nên sử dụng corticoid như thế nào?
Với corticoid dạng uống (viên, siro...), nên dùng cùng thức ăn để giảm kích ứng dạ dày.
Không ngừng thuốc đột ngột nếu đã dùng corticoid trong thời gian dài.
Ngừng thuốc đột ngột có thể dẫn đến các triệu chứng nghiêm trọng, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng. Bác sĩ sẽ hướng dẫn giảm liều thuốc từ từ, thường kéo dài vài tuần để cơ thể có thời gian khôi phục lại khả năng sản xuất hormone tự nhiên.
Với corticoid dạng mỡ hoặc kem bôi ngoài da, chỉ nên dùng một lượng nhỏ đủ để tạo lớp mỏng trên vùng da bệnh. Điều này giúp hạn chế thuốc hấp thu quá nhiều vào cơ thể, tránh tác dụng phụ. Không nên băng vùng bôi thuốc và tránh bôi vào vùng da trầy xước hoặc vùng da thường xuyên bị cọ xát.
Corticoid dạng hít thường ít gây tác dụng phụ nghiêm trọng. Một số tác dụng phụ thường gặp như nấm miệng và khàn giọng có thể phòng tránh bằng cách thực hiện đúng kỹ thuật xịt hít và súc miệng sau khi dùng thuốc.
Thuốc hỗ trợ tiêu hoá cho trẻ là lựa chọn phổ biến của nhiều phụ huynh khi thấy trẻ có các biểu hiện bất thường về tiêu hoá. Tuy nhiên, việc dùng thuốc hỗ trợ tiêu hoá cho trẻ có thực sự tốt không? Nên sử dụng khi nào và lưu ý gì khi dùng?
Bạch chỉ nam (Millettia pulchra Kurz) thuộc họ Đậu, mọc tự nhiên ở miền Bắc và rải rác miền Nam Việt Nam. Trong y học cổ truyền, rễ cây được dùng trị cảm mạo, sốt, không ra mồ hôi, ngạt mũi, đau nhức, viêm da dị ứng sơn và hỗ trợ chữa đậu mùa.
Sổ mũi, nghẹt mũi, ngứa họng và ho là triệu chứng phổ biến của cảm lạnh. Thuốc cảm là giải pháp hiệu quả cho tình trạng này. Vậy bạn đã biết thuốc cảm gồm những loại nào và cách dùng đúng chưa?
Mỗi khi đến kỳ kinh nguyệt, những cơn đau bụng kinh thường gây khó chịu, mệt mỏi, ảnh hưởng đến công việc và sinh hoạt hàng ngày của chị em. Vậy, nên uống gì và tránh uống gì khi bị đau bụng kinh?
