Cây Lệ Dương không chỉ là một cây cỏ, mà còn là một kho báu đối với y học cổ truyền và hiện đại. Hãy cùng chúng tôi, Giảng viên từ Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur, khám phá thêm về loài cây không lá độc đáo này.!

Hình ảnh cây Lệ dương

1. Đặc điểm chung Cây Lệ Dương:

Tên gọi khác; Tai đất, Dã cô, Lệ dương

Tên khoa học: Aeginetia indica L - Orobanchaceae (Họ: Lệ dương).

1.1.Mô tả thực vật:

Lệ Dương là một loại cây thảo, không phân nhánh, thân ngắn và nhẵn, thường ký sinh trên rễ của các cây thuộc họ Lúa hoặc họ Gừng.

Cây Lệ Dương không có lá, thay vào đó, lá tiêu giảm thành dạng vảy hẹp màu nâu mọc so le ở gốc thân.

Hoa của cây Lệ Dương mọc riêng lẻ trên một cán mảnh dài khoảng 10-30cm, có đài hoa dạng mo với đầu nhọn, màu tím nhạt và có vằn đỏ.

Tràng hoa hợp thành ống hình phễu, hơi cong, phình ở giữa và đầu loe xẻ thành 5 cánh mỏng màu tím, mặt trong màu vàng. Có nhị 4, trong đó có 2 cái trội, dài đính ở chỗ thắt của ống tràng, và bầu thượng là một ô.

Quả của cây Lệ Dương là dạng quả nang, nằm trong đài, có nhiều hạt màu trắng vàng.

Mùa hoa của cây Lệ Dương thường vào tháng 8-9 và mùa quả là vào tháng 10-11.

Cây Lệ Dương có khả năng tái sinh tự nhiên bằng hạt, với bộ nhiễm sắc thể 2n = 30.

1.2. Phân bố

Chi Aeginetia L. có một số loài tương đối đặc biệt trong nhóm thực vật có hoa, nhưng không có lá. Ở Việt Nam, có một hoặc hai loài thuộc chi này.

Lệ Dương phân bố tại một số vùng núi cao, bao gồm Sa Pa (tỉnh Lào Cai), Lao và Chải (huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang), Gia Lai (Kon Ch’Rò) và Kontum (Chư Mom Ray), cũng như Vườn quốc gia Bidoup - Núi Bà, Phước Bình.

Cây cũng được tìm thấy ở một số vùng phía nam Trung Quốc và cận Himalaya thuộc Ấn Độ, Thái Lan, Lào và Malaysia.

1.3.Sinh học và sinh thái:

Mùa hoa của cây lệ dương thường tháng 9-10, quả tháng 10-12. Nhân giống tự nhiên bằng hạt. Lệ dương là cây ưa ẩm và ưa sáng, thường ký sinh trên rễ một số loài cây thuộc họ Hoà thảo (Poaceae) hoặc họ Gừng (Zingiberaceae), ở đồi, nương rẫy hay trong các trảng cỏ, trong vùng rừng núi đá vôi, ở độ cao từ 1300-1600 m. Cây này thích hợp với các vùng có khí hậu mát mẻ, nhiệt độ trung bình từ 14 đến 18°C.

Vào mùa đông, sau khi hoa quả, phần trên mặt đất của cây tiêu biến hoàn toàn, chỉ còn lại phần dưới đất giống như dạng rễ, hòa quyện với rễ của các loài cây cỏ khác.

Lệ Dương tại Việt Nam là loài hiếm, cần được bảo vệ và xem xét để bổ sung vào danh sách các loài cây thuốc quý, hiếm để bảo vệ.

2. Bộ phận dùng

Hoa hoặc toàn cây Lệ Dương,

thu hái vào mùa thu khi cây đang hoa, có thể sử dụng dưới dạng tươi hoặc phơi khô..

3. Thành phần hóa học

Toàn cây Lệ Dương chứa một loạt các hợp chất có tác dụng trong lĩnh vực sức khỏe:

Các chất polysaccharid và protein với khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư (Theo nghiên cứu CA, 1995, số 306195 c).

Ngoài ra, cây còn chứa acid aeginetic, các aeginetolid và các polyen D, F, E (Theo nghiên cứu CA, 1985, số 102, 56093 Z).

4. Tác dụng – Công dụng của cây Lệ dương

Theo Đông y, Lệ dương có vị đắng, tính mát và có tác dụng thanh nhiệt giải độc, tiêu thũng, lương huyết.

Mặc dù không có lá, Lệ Dương được ưa chuộng vì khả năng của nó trong điều trị một loạt các vấn đề sức khỏe. Dưới đây là một số ứng dụng quan trọng của Lệ Dương:

1.Trị quai bị : Lệ Dương đã được sử dụng trong y học cổ truyền để điều trị tình trạng quai bị. Các thành phần hóa học trong cây này có khả năng kháng khuẩn và chống viêm, giúp làm dịu vết thương và ngăn ngừng nhiễm trùng.

2.Chữa vết thương ngoài: Lệ Dương cũng được sử dụng để điều trị vết thương ngoài, bao gồm vết thương da, bong gân, hoặc vết thương do côn trùng cắn. Thành phần chất lượng cao của nó giúp tăng cường quá trình lành vết thương.

3.Tác dụng bổ máu: Cây Lệ Dương chứa nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe, bao gồm sắt, vitamin và khoáng chất quan trọng. Nó đã được sử dụng để tăng cường hồng cầu và bổ máu cho những người có thiếu máu hoặc suy giảm sức kháng. (cả cây ngâm rượu).

Ở Việt Nam, thường sử dụng toàn cây Lệ Dương, sau khi giã dập và hơ nóng, để tạo thuốc đắp ngoài nhằm điều trị vết thương.

Ở Philippines, nước hấp của cây Lệ Dương được sử dụng để điều trị bệnh đái đường, trong khi nước sắc của cây được dùng để chữa trị phù thũng do viêm thận cấp gây ra.

Trong khi đó, tại Trung Quốc, Lệ Dương thường được sử dụng để chữa trị nhiễm trùng đường tiết niệu, giảm sưng đau họng, điều trị viêm tủy xương, hoặc xử lý mụn nhọt.

Lệ dương chữa có nhiều công dung hay trong Đông y

5. Một số bài thuốc kinh nghiệm hay có sử dụng cây lệ dương

1.Chữa trị viêm tủy xương:

Chuẩn bị 15 - 30g Lệ Dương và 3g cam thảo, sắc nước uống.

Có thể kết hợp với việc sử dụng ngoài bằng cách lấy rễ và hoa tươi của Lệ Dương, giã nát và đắp.

2.Chữa hen suyễn: Sử dụng Hoa Lệ dương 15g, sắc nước và thêm một ít rượu, sau đó uống.

3.Chữa rắn độc cắn:

Bài thuốc 1: Sử dụng 30g Lệ Dương, 0,3g xạ hương, và 7 con rết; ngâm chúng trong dầu vừng, sau đó dùng để bôi ngoài vùng bị cắn.

Bài thuốc 2: Sử dụng 30g hoa Tai đất khô, 0,3g xạ hương, và 7g Ngô công, tán bột và trộn với dầu vừng, sau đó đắp quanh vết thương.

4. Chữa trị viêm họng sưng đau:

Dùng 15 - 30g Lệ Dương, sắc với nước và có thể thêm đường kính hoặc mật ong để làm dịu vùng họng.

Bệnh nhân cũng có thể sử dụng toàn cây Lệ Dương, vò nát, ép lấy nước, thêm một lượng vừa đủ giấm và dùng để súc miệng

5.Chữa mụn nhọt:

Sử dụng hoa Lệ Dương, vò nát và kết hợp với một ít dầu vừng để tạo thành một phần mật ong,

sau đó bôi đắp lên nơi vùng bị mụn nhọt.

6. Lưu ý khi sử dụng:

- Thông tin được cung cấp từ dược liệu này chỉ mang tính chất tham khảo.

- Người bệnh không nên tự ý áp dụng các biện pháp điều trị.

- Trước khi sử dụng cây Lệ Dương làm thuốc, người bệnh nên tham khảo ý kiến của các chuyên gia y tế hoặc các chuyên gia thuốc trước.

Cây Lệ Dương là một loài hiếm và có dạng sống đặc biệt. Cả cây và hoa được sử dụng để tiêu độc, chữa mụn nhọt, cảm sốt, viêm họng và chữa rắn cắn. Tại Việt Nam, Lệ Dương là một trong những loài cây hiếm gặp và cần được bổ sung vào danh sách các loài cây thuốc quý hiếm để bảo tồn và phát triển.

Tuy nhiên, trước khi sử dụng cây Lệ Dương, người dùng cần phải tìm sự tư vấn và hướng dẫn từ các chuyên gia y tế có kiến thức chuyên môn./.

DsCKI. Nguyễn Quốc Trung