Tìm hiểu về Hoàng đàn - Kho báu dược liệu từ cây gỗ
Thứ ba, 21/05/2024 | 14:07
Hoàng đàn là một loài cây gỗ quý hiếm ở Việt Nam, đã được liệt kê trong Sách Đỏ và cần được bảo vệ. Bên cạnh đó, đây còn là một loại dược liệu quý với mỗi bộ phận của cây dược liệu hoàng đàn đều có công dụng riêng biệt.
Dưới đây bài viết được cô Tôn Thảo Vy - Giảng viên Cao đẳng dược tphcm - Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur chia sẻ về đặc tính và ứng dụng của loài cây này:
1. Mô tả cây Hoàng đàn
Cây hoàng đàn là loài thân gỗ, khi trưởng thành có thể đạt chiều cao từ 15 đến 20 mét, thậm chí có thể vươn tới 40 mét. Đường kính thân cây khoảng 0,5 mét, và những cây có đường kính từ 0,8 đến 1 mét thường có tuổi thọ hàng trăm năm. Vỏ cây màu xám, nứt dọc như các vết gân, phân thành nhiều nhánh nhỏ với cành non có mặt vuông. Lá cây nhỏ, hình vảy, mọc xít nhau và bám sát vào cành.
Lá nhỏ, hình vảy, mọc sát nhau
Nón của cây hoàng đàn là loại đơn tính cùng gốc, với nón cái có hình cầu hoặc hình trứng, còn nón đực có hình trái xoan. Mỗi vảy nón có 6 đôi mọc vòng, bề mặt vảy có hình ngũ giác với gờ và mỗi vảy mang 6 đến 8 quả nhỏ. Hạt cây có hình cầu dẹt, có cánh mỏng.
Cây hoàng đàn thường mọc trên các dãy núi đá vôi ở độ cao khoảng 300 mét hoặc trên các đoạn dốc. Loài cây này ưa nước và thường phát triển trên đá màu xám vàng hoặc nâu đất.
Trên thế giới, cây hoàng đàn được tìm thấy rải rác ở một số quốc gia thuộc khu vực Nam Trung Quốc, Ấn Độ và Nepal. Ở Việt Nam, loài cây này xuất hiện rải rác ở một số tỉnh miền núi phía Bắc như Lạng Sơn, Tuyên Quang, Cao Bằng và Điện Biên Phủ.
Thời điểm thu hái hoàng đàn phụ thuộc vào từng bộ phận sử dụng. Thông thường, cây được thu hoạch quanh năm để chế biến thành thuốc. Sau khi thu hoạch, các bộ phận của cây được rửa sạch với nước, sau đó phơi nắng hoặc sấy khô để cất trữ và sử dụng dần.
2. Bộ phận sử dụng
Cây hoàng đàn được sử dụng phổ biến trong y học với các bộ phận như lá, quả, rễ và vỏ cây.
Cần bảo quản dược liệu ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh để ở những chỗ ẩm ướt nhằm ngăn ngừa tình trạng bị mốc.
3. Thành phần hóa học
Mỗi bộ phận của cây hoàng đàn có chứa các thành phần khác nhau, do đó mang lại những công dụng đa dạng.
Rễ và gỗ của thân cây chứa nhiều tinh dầu với hàm lượng từ 4,5 đến 5,5%, có các đặc tính dược phẩm. Lá cây chứa ít tinh dầu hơn so với rễ và gỗ.
4. Công dụng
4.1. Theo y học hiện đại:
Gỗ hoàng đàn chứa tinh dầu có khả năng xua đuổi côn trùng như gián, nhện, chuột và muỗi. Hương thơm nồng ấm và dễ chịu của gỗ giúp thư giãn, giảm stress và căng thẳng, đồng thời tăng cảm giác hưng phấn.
4.2. Theo y học cổ truyền:
Quả hoàng đàn có vị đắng, tính bình. Lá và cành có vị đắng, chát, cay và có tính ôn.
Mỗi bộ phận của cây hoàng đàn mang lại những công dụng khác nhau, cụ thể:
Cành và lá: Chữa buồn nôn, nôn ra máu, bệnh trĩ và cầm máu, làm lành vết thương.
Vỏ thân cây: Chữa đau bụng và tiêu chảy, kể cả tiêu chảy kéo dài.
Tinh dầu Hoàng đàn
Tinh dầu: Dùng để xoa bóp, giảm nhức mỏi cơ và xương khớp, giảm sưng tấy và ứ huyết, sát trùng vết thương. Trong công nghiệp, tinh dầu còn được sử dụng để sản xuất mỹ phẩm.
4.3. Tác dụng khác của hoàng đàn:
Gỗ hoàng đàn có giá trị cao, đặc biệt là phần rễ vì chứa nhiều tinh dầu và nhựa đậm đặc. Gỗ thẳng, vân đẹp và chịu mối mọt tốt, được sử dụng trong trang trí nội thất, chế tạo đồ gỗ cao cấp và thủ công mỹ nghệ.
Hoàng đàn là loại gỗ quý hiếm, đang ở mức nguy cấp và có nguy cơ tuyệt chủng. Loài cây này đã được đưa vào Sách Đỏ Việt Nam (1996, 2007) và danh mục nhóm IA theo Nghị định 32/2006/NĐ-CP của Chính phủ Việt Nam.
5. Liều sử dụng
Tùy thuộc vào bộ phận của cây hoàng đàn, cách sử dụng cũng sẽ khác nhau. Lá cây thường được sắc lấy nước để uống, trong khi vỏ cây có thể được sử dụng dưới dạng bột mịn.
Liều dùng không cố định và có thể thay đổi tùy thuộc vào từng bệnh lý và độ tuổi của người dùng. Thông thường, liều dùng hàng ngày là 20-30 gram lá hoàng đàn hoặc 2-3 quả hoàng đàn.
Hoàng đàn là loài cây gỗ quý hiếm đang trong tình trạng bảo tồn nguy cấp. Vì vậy, không nên tự ý sử dụng hoặc dựa theo các bài thuốc truyền miệng. Để đảm bảo an toàn, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để hiểu rõ tình trạng sức khỏe và có hướng dẫn sử dụng phù hợp.
Tăng huyết áp phổi (PH) là một tình trạng nghiêm trọng gây ra huyết áp cao trong các động mạch trong phổi và có thể ảnh hưởng đến bên phải tim của bạn.
Viêm cột sống dính khớp (VCSDK) là bệnh viêm mạn tính, đặc trưng bởi đau và cứng cột sống tiến triển. Đây là bệnh lý phổ biến trong nhóm cột sống huyết thanh âm tính, bao gồm VCSDK, viêm khớp phản ứng, viêm khớp vảy nến và tổn thương khớp do bệnh viêm ruột.
Do triệu chứng ALS khởi phát chậm và tiến triển từ từ, việc phát hiện ban đầu gặp khó khăn. Chẩn đoán cần loại trừ nhiều bệnh tương tự nên thường mất thời gian mới xác định chính xác.
Cây kế sữa (Cúc gai, Kế thánh) là thảo dược họ Cúc, phổ biến ở Địa Trung Hải. Chứa silymarin chống oxy hóa mạnh, cây hỗ trợ điều trị bệnh gan, tiểu đường, xơ vữa động mạch và ung thư.
