Long nhãn là một loại dược liệu phổ biến trong Đông y, đa dạng về thành phần và tác dụng dược lý, long nhãn dùng điều trị bệnh nhiều loại. Với khả năng an thần, có thể tăng cường sức khỏe, long nhãn đã được chứng minh là mang lại hiệu quả đáng kinh ngạc.
Dưới đây bài viết được cô Tôn Thảo Vy - Giảng viên Cao đẳng dược tphcm - Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur chia sẻ về đặc tính và ứng dụng của loài cây này:
Long nhãn, còn được biết đến với các tên gọi như Á lệ chi, Quế viên nhục, Nguyên nhục, Bảo viên, là một loại vị thuốc được chiết xuất từ hạt của cây Nhãn (Euphoria longan (Lour.) Steud.), thuộc họ Bồ hòn (Sapindaceae). Long nhãn được sử dụng trong Đông y như một loại dược liệu, được lấy từ phần Áo hạt (cùi) đã phơi hoặc sấy khô của cây Nhãn.
Cây nhãn được trồng phổ biến ở nước ta
Cây Nhãn là loài cây ăn quả phổ biến ở nhiều quốc gia như Thái Lan, Trung Quốc, và Việt Nam, có hơn 10 giống nhãn khác nhau được trồng rải rác khắp mọi miền đất nước. Cây Nhãn thích hợp với vùng khí hậu nhiệt đới nóng ẩm và có thể sống trên nhiều loại đất, đặc biệt là đất mùn phong hóa từ đá vôi. Thời vụ trồng thường là khoảng tháng 2-3 ở miền Bắc và tháng 4-5 ở miền Nam.
Đặc điểm sinh trưởng của cây Nhãn bao gồm việc ra hoa nhiều hằng năm và thụ phấn chéo nhờ vào côn trùng. Sâu bệnh chủ yếu gặp là bọ xít, nhện và rầy. Quả Nhãn có thời vụ thu hoạch vào khoảng tháng 7 đến tháng 9 hàng năm khi chúng chín. Mô tả toàn cây Nhãn bao gồm cây có thân cao khoảng 8m, lá kép mọc xen kẽ, hoa màu vàng nhạt mọc thành cụm và quả dạng hình cầu với lớp thịt màu trắng mọng nước bao quanh hạt đen tròn bên trong.
Sau khi quả Nhãn đã chín (với vỏ màu vàng nâu) được thu hoạch, quá trình chế biến tiếp theo như sau:
Rửa sạch và loại bỏ tạp chất. Có thể trần qua nước sôi khoảng 1 phút để làm sạch.
Sau đó, quả có thể được phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ khoảng 40 độ C. Quả sẽ được sấy cho đến khi khi lắc nghe âm thanh lóc cóc, sau đó bóc vỏ và lấy phần cùi nhẵn bên trong. Phần cùi này có thể dày mỏng không đều và rách theo thớ dọc.
Hoặc có thể lấy phần thịt ra trước, nhưng cần cẩn thận và không được làm rách chúng bằng những dụng cụ chuyên nghiệp có đầu nhọn.
Phần thịt này sau đó được tiếp tục sấy ở nhiệt độ 50-60 độ C cho đến khi sờ vào không dính tay (độ ẩm dưới < 15%). Thành phẩm sẽ có màu vàng, mềm dai dẻo, vị ngọt và mang hương thơm đặc trưng của Nhãn.
Để bảo quản, dược liệu nếu đã trải qua sơ chế cần được đặt ở nơi khô ráo, thông thoáng và tránh ánh sáng mặt trời. Nên chứa Long nhãn trong lọ hoặc túi kín để tránh mốc và mối mọt.
Long nhãn là phần thịt nhãn
Theo nhiều nghiên cứu, thành phần hóa học của Long nhãn là một kho tàng đa dạng và phong phú:
Thịt Nhãn:
Thịt Nhãn còn tươi: Chứa nước khoảng 77,15%, protid khoảng 1,47%, tro (chất khoáng) khoảng 0,01%, chất béo khoảng 0,13%, cùng với sự có mặt của sắt, vitamin A, B, C, hợp chất Nito khoảng 20,55%, và đường Sacarose khoảng 12,25%...
Thịt Nhãn khi đã khô: Chứa nước khoảng 0,85%, tro (chất khoáng) khoảng 3,36%, đường sacarose, glucose, sắt, vitamin C... Ngoài ra, dược liệu còn chứa Adenine, Choline...
Hạt: Chứa các thành phần như Tanin, tinh bột, chất béo (bao gồm acid xyclopropanoid, acid dihydrosterculic) và saponin.
Lá: Có chứa các hợp chất như b-sitosterol, quexitin, 16-hentriacontanol, tanin và quexitrin.
Long nhãn chế biến được nhiều món ngon
Tác dụng của Long nhãn trong Y học hiện đại:
Tác dụng theo Y học cổ truyền:
Công dụng:
Chủ trị:
Chữa mất ngủ, suy giảm trí nhớ, hay quên, lo lắng nhiều, người suy nhược cơ thể, ăn uống không ngon miệng.
Tùy vào mục đích sử dụng, Long nhãn có thể được áp dụng bằng nhiều cách và liều lượng khác nhau. Dược liệu này có thể được sử dụng dưới dạng thuốc sắc, dùng ngoài, hoặc thậm chí phần quả của nó có thể được ăn sống trực tiếp hoặc sử dụng trong các món ăn.
Liều lượng:
Nguồn: Tin tức Y Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur
