Carnitine có tự nhiên trong nhiều loại thực phẩm, ví dụ như thực phẩm có nguồn gốc động vật và cũng có sẵn dưới dạng thực phẩm bổ sung. Hôm nay cùng trường Cao đẳng Y Dược Pasteur tìm hiểu về Carnitine nhé!
1. Giới thiệu chung về Carnitine
Carnitine được tổng hợp ở gan, thận và não từ các acid amin lysine và methionine. Carnitine là một chất dinh dưỡng thiết yếu có điều kiện vì các yêu cầu đối với Carnitine vượt quá khả năng tổng hợp chất này của một cá nhân chỉ trong một số điều kiện nhất định (ví dụ: sinh non hoặc rối loạn chức năng thận).
Hình. Công thức cấu tạo của Carnitine
Đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất năng lượng, Carnitine là đồng yếu tố cần thiết giúp vận chuyển các acid béo chuỗi dài vào ty thể để chúng có thể bị oxy hóa tạo ra năng lượng dưới dạng ATP (adenosine tri phosphate). Ngoài ra, chúng giúp vận chuyển những hợp chất độc hại ra khỏi ty thể.
Carnitine tập trung trong các mô oxy hóa acid béo làm nhiên liệu ăn kiêng. Trong cơ thể, khoảng 95% tổng lượng carnitine được lưu trữ trong tim và cơ xương. Hầu hết phần còn lại được lưu trữ trong gan, thận và trong máu chỉ chứa khoảng 0,5% carnitine của cơ thể. Carnitine trong máu dư thừa được bài tiết qua nước tiểu.
Tổng hợp carnitine nội sinh dường như không bị ảnh hưởng bởi lượng carnitine ăn vào hoặc bài tiết carnitine và đủ để đáp ứng nhu cầu carnitine của người khỏe mạnh.
Tình trạng Carnitine không được đánh giá thường xuyên trong các nghiên cứu lâm sàng, nhưng nó có thể được xác định bằng cách đo lượng Carnitine lưu hành. Nồng độ Carnitine tự do trong huyết tương từ 20 mcmol/L trở xuống, hoặc tổng nồng độ Carnitine từ 30 mcmol/L trở xuống, là thấp bất thường. Tỷ lệ acyl-L-carnitine ester so với L-carnitine tự do cũng có thể được sử dụng để đánh giá tình trạng carnitine vì trong điều kiện bình thường, hầu hết carnitine ở dạng tự do chưa được ester hóa.
2. Nguyễn nhân và hậu quả thiếu hụt Carnitine trong cơ thể
Có hai loại trạng thái thiếu carnitine. Thiếu carnitine nguyên phát là một rối loạn di truyền của hệ thống vận chuyển carnitine tế bào gây ra sự thiếu hụt carnitine trong tế bào. Thiếu Carnitine nguyên phát thường xuất hiện trong thời thơ ấu hoặc thời thơ ấu. Nó có thể dẫn đến chứng động kinh và bệnh não ở trẻ sơ sinh; co giật, nhịp tim không đều và các vấn đề về hô hấp ở thanh thiếu niên và thanh niên; và bệnh cơ, tiêu cơ vân, bệnh cơ tim hoặc đột tử ở người lớn tuổi. Mặc dù một số người bị thiếu carnitine nguyên phát không có triệu chứng, nhưng tất cả những người bị ảnh hưởng đều có nguy cơ cao bị suy tim, rối loạn gan và hôn mê.
Thiếu carnitine thứ phát do một số rối loạn (chẳng hạn như suy thận mãn tính) làm giảm tổng hợp carnitine nội sinh hoặc tăng bài tiết, hoặc do sử dụng lâu dài các loại thuốc có chứa pivalate làm giảm hấp thu carnitine hoặc tăng bài tiết. Các dấu hiệu và triệu chứng của thiếu hụt carnitine thứ phát bao gồm bệnh não do tăng amoniac máu (khó chịu, co giật và giảm ý thức do nồng độ amoniac tăng cao), hạ đường huyết, hạ ceton huyết (mức độ ceton trong máu thấp), acid dicarboxylic niệu (tăng nồng độ acid dicarboxylic trong nước tiểu) , tăng acid uric máu (thừa acid uric trong máu), yếu cơ, myoglobin niệu (thừa myoglobin trong nước tiểu), bệnh cơ tim và đột tử.
Sự thiếu hụt Carnitine nguyên phát và thứ phát có thể được giải quyết bằng liều cao (20–200 mg/kg/ngày).
3. Các nhóm có nguy cơ thiếu hụt Carnitine
Trẻ sinh non có nhu cầu tăng trưởng cao nhưng dự trữ carnitine thấp và khả năng tổng hợp chất dinh dưỡng này không đủ. Trẻ sinh non có thể cần bổ sung carnitine ngoài lượng được cung cấp trong sữa mẹ và sữa công thức tăng cường vi chất cho trẻ sơ sinh. Nhiều công thức đường ruột và đường tiêm dành cho trẻ sinh non được bổ sung L-carnitine để cải thiện quá trình chuyển hóa lipid và thúc đẩy tăng cân. Tuy nhiên, một đánh giá của Cochrane về sáu thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên ở trẻ sơ sinh cần dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch (nhiều trẻ sinh non) không ủng hộ việc sử dụng carnitine ngoài đường tiêu hóa để cải thiện việc sử dụng lipid hoặc tăng cân. Những người bị thiếu hụt Carnitine
Hình. Suy thận ảnh hưởng đến sự thiếu hụt Carnitine trong cơ thể
Cân bằng nội môi Carnitine ở những người mắc bệnh thận có thể bị suy giảm do giảm tổng hợp và tăng đào thải Carnitine qua thận. Các bệnh về thận cũng có thể làm giảm lượng carnitine từ thực phẩm vì bệnh nhân thường chán ăn và tiêu thụ ít sản phẩm từ động vật hơn. Nhiều bệnh nhân mắc bệnh thận giai đoạn cuối, đặc biệt là những người chạy thận nhân tạo, không đủ carnitine.
Hàm lượng carnitine thấp trong máu và cơ dự trữ có thể góp phần gây thiếu máu, yếu cơ, mệt mỏi, thay đổi lượng mỡ trong máu và rối loạn tim. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng liều cao carnitine bổ sung (thường được tiêm) cho bệnh nhân chạy thận nhân tạo duy trì có thể khắc phục một số hoặc tất cả các triệu chứng này. Tuy nhiên, hầu hết các nghiên cứu này đều có số lượng người tham gia nhỏ và không phải là thử nghiệm lâm sàng mù đôi. Các tác giả của một phân tích tổng hợp các nghiên cứu này đã kết luận rằng các chất bổ sung carnitine có thể giúp bệnh nhân kiểm soát tình trạng thiếu máu, nhưng không phải là hồ sơ lipid máu của họ và tác dụng của các chất bổ sung này đối với khả năng tập thể dục và rối loạn tim là không thuyết phục.
Thạc sĩ Trần Thị Minh Tuyến: Trường Cao đẳng Y dược Pasteur
