Cây Dầu giun: Điều trị ký sinh trùng tiêu hóa và nhiều tiềm năng khác
Thứ năm, 13/03/2025 | 14:48
Cây Dầu giun là dược liệu quý mọc tự nhiên ở vùng nhiệt đới, phổ biến tại Hà Nội, Đà Lạt, đồng bằng sông Hồng. Trong Đông y, cây trị giun đũa, giun móc. Nghiên cứu gần đây cho thấy cây có tiềm năng hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác.
Hãy cùng tìm hiểu thêm về thảo dược này qua bài viết dưới đây nhé!
Hình ảnh Cây Dầu giun
1. Đặc điểm chung dược liệu
Tên gọi khác: Rau muối dại, kinh giới đất, thổ kinh giới.
Tên khoa học:Chenopodium ambrosioides, Artemisia cina, Seriphidium cinum.
Tên "cây dầu giun" được đặt vào khoảng những năm 1939-1940, xuất phát từ đặc tính của cây có chứa tinh dầu dùng để chữa giun. Cần phân biệt rõ cây dầu giun với các loại cây giun thông thường khác.
1.1 Mô tả thực vật:
Hình thái: Cây thảo sống hằng năm hoặc 2-3 năm, cao 0,5 - 1,5m. Thân mềm, có khía dọc, màu lục hoặc tím tía, tỏa mùi hăng.
Lá mọc so le, hình ngọn giáo, hai mặt lá màu lục nhạt.
Hoa: Hoa lưỡng tính hoặc hoa đực, nhỏ màu xanh hoặc vàng nhạt, mọc thành cụm dạng xim đơn ở nách lá hoặc ngọn thân. Xung quanh hoa lưỡng tính có các bông hoa cái nhỏ, không cuống, bao hoa hình bầu dục, gồm 5 cánh nhị.
Quả: Quả bế hình cầu, đường kính khoảng 1,5mm, màu nâu nhạt hoặc lục nhạt. Cùi quả mỏng, lá đài không rụng. Hạt nhỏ, đen bóng, có mùi hắc đặc trưng.
Mùa hoa quả: Từ tháng 5 đến tháng 7.
Thu hái: Toàn cây và hạt được thu hoạch để chiết xuất tinh dầu, dùng trong điều trị giun.
Hỉnh ảnh Lá cây Dầu giun mọc so le, dài hình ngọn giáo
1.2. Phân bố và sinh thái
Cây dầu giun mọc tự nhiên ở nhiều nước nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. Cây thường tìm thấy ở các bãi bồi ven sông Hồng, sông Đuống, sông Lô và các ruộng bỏ hoang. Cây sinh trưởng tốt ở đất phù sa, tái sinh nhanh bằng hạt. Mùa hoa quả vào tháng 5 - 7, hạt chín và rụng vào tháng 8 - 9.
2. Bộ phận dùng, thu hái và chế biến
Bộ phận dùng: Toàn cây và hạt.
Thu hái: Ngọn cây mang hoa thu hái vào tháng 5 - 6, cắt 2/3 phía trên. Mỗi năm thu hoạch 3 lần.
Chế biến: Phơi trong mát để chưng cất tinh dầu ngay sau khi thu hái, tránh để quá lâu gây hao hụt tinh dầu.
3. Thành phần hóa học
Tinh dầu dầu giun là hoạt chất chính, có mùi hăng, vị đắng, màu vàng nhạt. Hiệu suất tinh dầu từ hạt là 0,65% - 1%, từ toàn cây là 0,35%.
Thành phần chính gồm ascaridol (65% - 80%), cùng với cymen, limonen, camphor.
4. Tác dụng - Công dụng và cách dùng
Dược sĩ CKI - Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM - trường Cao đẳng Y Dược Pasteur cho biết:
Cây Dầu giun được sử dụng để chế biến tinh dầu, tuy nhiên, nó chưa được công nhận trong điều trị bệnh, chỉ là bài thuốc dân gian lâu đời.
Một số công dụng của tinh dầu cây dầu giun bao gồm:
• Chứa hoạt chất atcaridol, tinh dầu cây dầu giun có tác dụng mạnh gấp hai lần, nhưng độc tính ở liều thấp có thể gây suy yếu tim, hạ huyết áp và rối loạn nhịp thở.
• Tinh dầu mạnh có thể gây kích ứng ống tiêu hóa, dẫn đến buồn nôn, nôn, ù tai, hoa mắt, chóng mặt, hoặc cảm giác lạnh ở đầu ngón tay, ngón chân.
• Tinh dầu cây dầu giun có tác dụng diệt giun, 1/5000 tinh dầu trong dung dịch nước đủ tiêu diệt giun đũa. Đối với giun động vật, cần liều từ 16-20ml để tiêu diệt.
• Tinh dầu có tác dụng diệt giun mò, giun đũa, nhưng không hiệu quả với sán và giun kim. Tuy nhiên, tinh dầu và atcaridol rất độc và nguy hiểm.
• Không dùng tinh dầu giun cho người cao tuổi, trẻ em, phụ nữ mang thai và người có thể trạng yếu.
Tác dụng chính: Trừ giun đũa, giun móc; kháng khuẩn, kháng nấm, giảm đau, hạ sốt.
Cách dùng – liều dùng:
Người lớn: Uống 30-50 giọt tinh dầu, chia 2-3 lần/ngày, sau đó uống thuốc tẩy.
Trẻ em: 10-20 giọt/ngày, tuỳ thuốc theo tuổi và cân nặng.
Lưu ý: Không dùng cho trẻ dưới 2 tuổi, phụ nữ có thai và người mắc bệnh gan, thận nặng.
Tác dụng trừ giun: Ascaridol trong tinh dầu có khả năng làm tê liệt và tiêu diệt giun đũa, giun móc, giun kim. Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy hiệu quả đạt 85% - 90% khi dùng đúng liều.
Tính kháng khuẩn, kháng nấm: Tinh dầu dầu giun có khả năng ức chế vi khuẩn Gram dương (Staphylococcus aureus) và một số loại nấm gây bệnh ngoài da.
Tiềm năng chống ung thư: Một số nghiên cứu sơ bộ chỉ ra ascaridol có thể ức chế sự phát triển của tế bào ung thư gan và đại tràng.
6. Kiêng kỵ và tác dụng phụ
Không dùng quá liều vì có thể gây buồn nôn, chóng mặt, co giật.
Tránh dùng cho trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người mắc bệnh mạn tính.
Kết luận
Cây Dầu giun là một dược liệu quý, có tiềm năng lớn trong điều trị giun sán, kháng nấm, kháng viêm, hạ sốt và hỗ trợ điều trị một số bệnh lý khác. Tuy nhiên, do chứa nhiều độc tố, việc sử dụng cần thận trọng, tuân thủ liều lượng và tham khảo ý kiến chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn, tránh tác dụng phụ nguy hiểm.
Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về các hoạt chất sinh học trong cây dầu giun nhằm xác định cơ chế tác động, tối ưu hóa liều dùng và mở rộng ứng dụng trong y học hiện đại. Đồng thời, phát triển các chế phẩm an toàn, ít độc tính từ cây dầu giun sẽ góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và mở ra hướng ứng dụng mới trong y học cổ truyền lẫn y học hiện đại./.
DsCKI.Nguyễn Quốc Trung
Nguồn: Tin tức Y Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur
Cây Dầu giun là dược liệu quý mọc tự nhiên ở vùng nhiệt đới, phổ biến tại Hà Nội, Đà Lạt, đồng bằng sông Hồng. Trong Đông y, cây trị giun đũa, giun móc. Nghiên cứu gần đây cho thấy cây có tiềm năng hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác.
Cây Bùng bục, dược liệu phổ biến ở rừng núi Việt Nam, hỗ trợ trị viêm gan mạn, sa tử cung, sa trực tràng, bệnh tiết niệu, đau dạ dày, lở miệng, trĩ, phù thai và huyết trắng. Dân gian dùng cây này chữa nhiều bệnh hiệu quả.
Chướng bụng, đầy hơi là tình trạng phổ biến, gây khó chịu và ảnh hưởng sinh hoạt. Nguyên nhân thường do thói quen ăn uống, tiêu hóa kém hoặc bệnh lý. Nhiều người băn khoăn cách giảm căng tức, khó chịu khi gặp phải tình trạng này.
Cà trái vàng (Solanum virginianum L.) là dược liệu có gai, sống một hoặc nhiều năm, cao 0,7 - 1m. Cây được dùng trong y học cổ truyền để lợi tiểu, trị ho, hen suyễn, kháng viêm. Nhờ thành phần hóa học đa dạng, nó là nguồn nguyên liệu tiềm năng cho dược phẩm.
