Đan sâm – “Huyết bệnh yếu dược” trong Y học cổ truyền
Thứ tư, 22/02/2023 | 15:24
Đan sâm được mệnh danh là “Huyết bệnh yếu dược” có nghĩa là thứ dược liệu quan trong điều trị các bệnh liên quan đến huyết. Trước đây, Đan sâm thường được nhập từ Trung Quốc, trong những năm gần đây
Cây sinh trưởng phát triển khá tốt, cho sản lượng và hàm lượng hoạt chất cao. Vậy hiệu quả trị bệnh của Đan sâm như thế nào, cách dùng ra sao là phù hợp? Hãy cùng Giảng viên Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur tìm hiểu qua bài viết sau
Tên gọi khác: Huyết sâm, Đơn sâm, Tử sâm, Xích sâm,...
Tên khoa học: Salvia multiorrhiza Bunge. Thuộc họ Bạc hà (Lamiaceae).
2. Mô tả:
Đan sâm là một loại cỏ sống lâu năm, cây cao khoảng 30-80cm, toàn thân có lông ngắn màu vàng trắng. Rễ có hình trụ dài, đường kính 0,5- 1,5cm, màu đỏ nâu. Thân vuông có các gân dọc. Lá kép, mọc đối: 3-5 lá chét, hoặc có cây có 7 lá chét. Lá chét giữa thường lớn nhất. Lá kép có cuống dài, cuống ngắn và có rì, chiều dài 2-7cm, rộng 1-5cm.
Lá chét có mép răng cưa tù, mặt trên có màu xanh, có các lông mềm màu trắng, mặt dưới có màu xanh tro, có lông. Mặt dưới có gân, chia phiến lá chét thành những múi nhỏ.
Hoa mọc thành chùm ở đầu cành hoặc ở kẽ lá, dài 10-20cm. Hoa mọc vòng, từ 3-10 hoa thường là 5 hoa. Tràng hoa màu xanh tím nhạt. Quả nhỏ, dài 3mm, rộng 1,5mm. Mùa hoa khoảng tháng 5-8 (Tam Đảo), mùa quả tháng 6-9.
3. Bộ phận dùng
Rễ, thân rễ
4. Thu hái và bào chế
4.1. Thu hái
Mùa xuân hoặc mùa thu, đào lấy rễ và thân rễ, chon lọc phần sử dụng, loại bỏ tạp chất, rửa sạch, sau đó đem phơi hoặc sấy khô.
4.2. Bào chế
Đan sâm khô, rửa sạch, ủ mềm, thái lát dày sau đó đem phơi khô để dùng.
Tửu đan sâm (Chế rượu): Lấy đan sâm đã thái phiến, trộn đều với rượu, đậy kín, để 1 giờ cho ngấm hết rượu, đem sao nhỏ lửa đến khô, lấy để ra để nguội. Cứ 10 kg đan sâm dùng với 1 lít rượu.
5. Tác dụng
Điều trị các bệnh về mạch máu như xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, tăng lipid máu và đột quỵ,...
Chống xơ vữa động mạch
Chống tăng huyết áp
Chống đái tháo đường
Hạ lipid máu
Ngoài ra Đan sâm có tác dụng ngăn ngừa một số bệnh như: Thiếu máu cục bộ cơ tim, thiếu máu não, Alzeimer, Paskinson, giảm đau kiểu thần kinh, kháng viêm, chống oxy hoá,…
Vị thuốc Đan sâm
Theo y học cổ truyền
Tính vị, quy kinh
Tính vị: Vị đắng, tính hàn
Quy kinh: Tâm, can, tâm bào
Tác dụng:
Phá túc huyết, sinh ra huyết, dưỡng huyết an thai, trụy tử thai (khứ ứ), điều kinh mạch. Chủ trị các chứng hư lao, đau nhức xương khớp, chân tay mệt mỏi, đau bụng, sôi bụng, mắt đỏ, sang giới, thũng độc.
Đan sâm dưỡng thần định chí, thông kinh mạch, dưỡng huyết, điều huyết, giúp công năng của tâm, tâm bào được điều hòa. Chính vì vậy, Đan sâm là một trong những loại dược liệu không thể thiếu trong các phương thuốc trị các chứng bệnh về tâm và huyết.
Cách dùng và liều dùng
Theo giảng viên Cao đẳng Dược cho biết: Đan sâm được dùng độc vị hoặc kết hợp với các vị thuốc trong những bài thuốc chữa các bệnh về tâm, huyết mạch, phụ khoa… Liều dùng từ 6 – 12gr, sắc uống hoặc làm hoàn.
Có thể dùng Đan sâm dưới dạng cao chiết toàn phần hoặc dịch chiết phân đoạn, dùng điều trị đơn độc hoặc kết hợp với các loại hoạt chất từ những dược liệu khác để tạo ra những chế phẩm, có tác dụng chữa bệnh hiệu quả cao có nguồn gốc tự nhiên. Tuy nhiên, đối với những chế phẩm cụ thể, cần phải được nghiên cứu về tính an toàn (độc tính cấp, độc tính bán trường diễn) và hiệu quả khi sử dụng.
Một số bài thuốc sử dụng Đan sâm
1. Chữa đau tức ở ngực: Đan sâm 32gr; xuyên khung, trầm hương, uất kim, mỗi vị 20gr; Hhng hoa 16g; xích thược, hương phụ chế, qua lâu, hẹ mỗi vị 12gr; quy vĩ 10gr. Sắc uống mỗi ngày 1 thang. Đan sâm 32g; xích thược, hoàng kỳ, hồng hoa, xuyên khung, uất kim, mỗi vị 20gr; đảng sâm, toàn đương quy, trầm hương, mỗi vị 16g; mạch môn, hương phụ, mỗi vị 12g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang.
Chế độ ăn thuần chay loại trừ tất cả các sản phẩm động vật, trong khi người ăn chay có thể tiêu thụ sữa và trứng. Bạn có tò mò về chế độ ăn thuần chay và ăn chay không?
Hợp hoan bì là vỏ cây Hợp hoan, thường dùng làm cảnh nhờ hoa đẹp. Trong y học cổ truyền, giúp an thần, hoạt huyết, trị mất ngủ, suy nhược, viêm phổi, gãy xương. Có thể sắc uống, tán bột hoặc ngâm rượu, hợp hoan bì được ứng dụng linh hoạt trong nhiều bài thuốc.
Vitamin H (biotin hay B7) là vitamin nhóm B quan trọng, dù cần rất ít nhưng đóng vai trò thiết yếu. Nó hỗ trợ chuyển hóa dinh dưỡng tạo năng lượng, cải thiện tóc, da, móng và giúp hệ thần kinh hoạt động ổn định.
Sơn thù du là một vị thuốc được sử dụng trong các bài thuốc đông y có tác dụng bổ gan thận, chữa di tinh, phong thấp, tê thấp, đau lưng mỏi gối, tai ù, thận suy, tiểu nhiều lần, rối loạn kinh nguyệt,…
