VAI TRÒ SINH LÝ VÀ ỨNG DỤNG CỦA VITAMIN B9 TRONG DINH DƯỠNG VÀ SỨC KHỎE

• Điều trị nấm da toàn thân như thế nào cho dứt điểm?
• Cẩm nang sử dụng thuốc hạ sốt cho trẻ an toàn, hiệu quả

1. Giới thiệu chung về vitamin B9

Vitamin B9, còn được biết đến với tên gọi folate (dạng tự nhiên) hoặc acid folic (dạng tổng hợp), là một vitamin tan trong nước, thuộc nhóm vitamin B phức hợp. Đây là vi chất dinh dưỡng có vai trò đặc biệt quan trọng đối với quá trình tổng hợp nucleic acid, chuyển hóa acid amin, tạo máu và phát triển tế bào.

Do cơ thể người không có khả năng tổng hợp được vitamin B9 nên nguồn cung cấp hoàn toàn phụ thuộc vào chế độ ăn uống hoặc thực phẩm bổ sung.

2. Đặc điểm cấu trúc và dạng tồn tại của vitamin B9

Vitamin B9 có cấu trúc hóa học đặc trưng gồm ba thành phần chính. Giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM - trường Cao đẳng Y Dược Pasteur cho biết:

• Nhóm pteridine
• Acid para-aminobenzoic (PABA)
• Một hoặc nhiều phân tử acid glutamic

Trong tự nhiên, folate thường tồn tại ở dạng polyglutamate, còn dạng bổ sung (acid folic) là monoglutamate – dễ hấp thu hơn qua đường tiêu hóa. Tuy nhiên, để được hấp thu vào máu, folate dạng polyglutamate cần được enzyme folate conjugase (ở ruột non) thủy phân thành dạng monoglutamate.

3. Vai trò sinh lý của vitamin B9

3.1. Tham gia tổng hợp acid nucleic (DNA và RNA)

Vitamin B9 đóng vai trò là đồng yếu tố cho nhiều enzym tham gia quá trình methyl hóa, đặc biệt quan trọng trong việc tổng hợp purine và pyrimidine – thành phần thiết yếu cấu tạo DNA và RNA. Vì vậy, folate là yếu tố không thể thiếu trong phân chia và phát triển tế bào.

3.2. Tham gia chuyển hóa acid amin

Vitamin B9 liên quan trực tiếp đến chuyển hóa methionine từ homocysteine – một acid amin độc hại khi tích lũy trong máu. Sự tham gia của folate giúp duy trì nồng độ homocysteine trong giới hạn an toàn, giảm nguy cơ bệnh tim mạch.

3.3. Tạo máu

Folate cùng với vitamin B12 đóng vai trò quan trọng trong quá trình tạo hồng cầu. Thiếu hụt vitamin B9 sẽ làm gián đoạn sự tổng hợp DNA, dẫn đến hình thành các hồng cầu kích thước lớn nhưng kém chức năng – gây thiếu máu hồng cầu khổng lồ.

3.4. Phát triển và bảo vệ thai nhi

Acid folic đặc biệt cần thiết trong giai đoạn đầu thai kỳ, giúp hình thành và khép kín ống thần kinh của thai nhi. Thiếu hụt vitamin B9 trong giai đoạn này làm tăng nguy cơ dị tật ống thần kinh như:

• Nứt đốt sống (spina bifida)
• Vô não (anencephaly)
• Thiểu sản tủy sống (meningocele)

4. Nguồn thực phẩm giàu vitamin B9

Vitamin B9 có mặt nhiều trong thực phẩm tự nhiên, chủ yếu là rau củ và các loại đậu.

Ngoài ra, nhiều loại thực phẩm hiện nay được bổ sung acid folic trong quá trình chế biến, đặc biệt là ngũ cốc ăn sáng, bột mì và các sản phẩm dành cho bà bầu

5. Nhu cầu vitamin B9 theo khuyến nghị

Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Viện Dinh dưỡng Việt Nam, nhu cầu vitamin B9 hằng ngày được khuyến nghị như sau:

6. Biểu hiện thiếu hụt vitamin B9

Thiếu vitamin B9 có thể gây ra nhiều hậu quả sức khỏe nghiêm trọng như. Điều dưỡng, giảng viên Cao đẳng Điều dưỡng TPHCM - trường Cao đẳng Y Dược Pasteur chia sẻ:

6.1. Ở người lớn:

• Thiếu máu hồng cầu khổng lồ
• Mệt mỏi, chóng mặt, tim đập nhanh
• Loét miệng, viêm lưỡi
• Giảm trí nhớ, giảm khả năng tập trung
• Rối loạn thần kinh cảm giác

6.2. Ở thai phụ:

• Sảy thai
• Thai chết lưu
• Sinh non
• Dị tật ống thần kinh thai nhi

7. Thừa vitamin B9 – Có nguy hiểm không?

Vitamin B9 tan trong nước, phần lớn sẽ được đào thải qua thận khi dư thừa. Tuy nhiên, việc bổ sung acid folic liều cao kéo dài (trên 1000 mcg/ngày) có thể gây ra một số nguy cơ:

• Che lấp dấu hiệu thiếu vitamin B12 → gây tổn thương thần kinh không hồi phục
• Gây rối loạn tiêu hóa (buồn nôn, chướng bụng)
• Gây kích thích thần kinh ở liều rất cao
• Nguy cơ tăng ung thư tuyến tiền liệt (theo một số nghiên cứu)

Do đó, việc bổ sung vitamin B9 nên có chỉ định rõ ràng từ bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.

Nguồn: Tin tức Y Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur