Cánh kiến đỏ vị thuốc “lạ” với những tác dụng - công dụng gì
Thứ sáu, 23/12/2022 | 10:18
Là chất nhựa có màu đỏ được tiết ra bởi loài Rệp son có tên gọi cánh kiến đỏ. Vị thuốc này có tính lạnh, vị đắng, tác dụng giải độc, cầm máu, thanh nhiệt, lương huyết, được dùng làm thuốc nhuộm đen răng, làm lớp bao thuốc viên chống ẩm.
Nhựa khi còn trên cây chủ của rệp son cánh kiến đỏ
1. Giới thiệu về Cánh kiến đỏ
1.1. Mô tả dược liệu
Tên gọi khác: Tử giao, Tử thảo nhung, Hoa một dược, Xích giao, , …
Tên khoa học:Laccifer lacca Kerr. Thuộc họ Sâu cánh kiến (Lacciferideae).
Nhựa khi còn trên cây chủ của rệp son cánh kiến đỏ
Đặc điểm của rệp son cánh kiến
Là loài côn trùng rất nhỏ Rệp son cánh kiến dài 0.5 – 0.7mm, rộng khoảng 0.25 – 0.35mm hình trông giống thuyền nhỏ. Đầu kiến có 1 đôi râu và vòi nhỏ ở miệng để hút nhựa từ cây.
Thân nó có 3 đôi chân, 2 đôi lỗ thở, bụng dài, ngực gồm có 3 đốt và phía cuối thân và có 2 lông dài, cứng.
Rệp son có con cái và con đực, có cánh nhưng bay không xa.
Con đực chiếm 30-40%, mốt số con sinh ra không cánh nên chủ yếu di chuyển bằng cách bò.
Con cái chiếm 60 – 70% và cho vị thuốc cánh kiến đỏ, còn con đực cho nhựa mỏng, nhỏ và không có dược tính mạnh nên hầu như không được sử dụng.
Tuổi đời của cơn đực (thường chết sau khi giao phối), nên chỉ kéo dài từ 2 – 3 ngày,
Sau thời kỳ này tổ con cái phát triển rất mạnh
Đến tháng 4 – 6 (đối với vụ chiêm), các tổ đã có chiều dày 3.5 – 6mm.
Cánh kiến đỏ trưởng thành là một túi chứa đầy một laoij dung dịch màu đỏ có lẫn những hạt hình trúng nhỏ dài đó là trứng của nó.
Trứng càng già thì dung dịch cằng đặc và khô dần, cuối cùng chỉ còn là một bọc nhăn nheo chứa đầy trứng. Số trứng trong con mẹ từ 200 đến 500 trứng, có khi tới 1.000 (nghiên cứu trong một thời gian, Viện nghiên cứu lâm nghiệp Việt Nam năm 1964 đã thấy số trứng từ 238 đến 454, trung bình là 332). Trên mỗi cm2 tập đoàn cánh kiến khi mới định cư có từ 80 – 120 con (Liên Xô cũ - Ấn Độ), nhưng tại Việt Nam có được 171 - 176, trung bình 172 con.
1.2. Bộ phận dùng
Chất nhựa do loài rệp son cánh kiến cái tiết ra.
Bảo quản ở nơi khô ráo. Tránh nhiệt độ cao.
. 1.3. Phát triển và thu hoạch
Cánh kiến đỏ, muốn phát triển cần chú ý 2 khâu:
Chọn cây chủ tức là cây cung cấp thức ăn cho loại rệp son này trong suốt cả vòng đời để sản xuất ra nhựa.
Thả và Thu hoạch
Tìm chọn cây chủ: thuộc loài tạp thực rệp son cánh kiến có thể ký sinh trên rất nhiều loài cây chủ. Ở Việt Nam tốt nhất thường là những cây đậu thiều, cây cọ phèn, muông đen đậu bạc đầu
Mỗi năm có 2 vụ,
1. Vụ chiêm buộc giống vào tháng 8-10, thu hoạch vào tháng 4-5,
2. Vụ mùa buộc, giống vào tháng 4-5, thu hoạch vào tháng 9-10.
Sau khi thả rệp son cánh kiến vào tháng 4 – 5 hằng năm vào cây chủ
Khi đến mùa thu hoạch, gỡ lấy tổ trên cành cây rồi cho tổ vào ngâm trong nước 2 ngày đêm.
Lúc này rệp sẽ chết hết thì đem trải phơi nơi thoáng gió hoặc nới có bóng râm.
Tổ kiến chảy ra và đóng thành cục khi phơi và sấy ở nhiệt độ cao vì thể cần phải tránh
2. Thành phần hóa học
Trong Cánh kiến đỏ có tầm 75% chất nhựa,5 – 6% chất sáp, 4 – 6% chất màu, tạp chất khác (mảnh gỗ, xác rệp son) chừng 9%, độ ẩm chừng 3,5%.
Thành phần chủ yếu của Cánh kiến đổ là những chất cao phân tử do lactic của acid shellolic C15K20O6 và axit alcuritic C16K32O5;
Chất màu của nó là lackdye gồm chủ yếu là các axit laccaìc C20H14O10 , chất sáp …
3. Công dụng của Cánh kiến đỏ
* Theo Đông y: dược liệu này có vị đắng, tính lạnh,
Có tác dụng giải độc, cầm máu thanh nhiệt, lương huyết,.
Dùng làm thuốc hạ sốt Ngày dùng 4 – 6g.
Cồn Gôm lắc 5% chấm rang để phòng sâu răng, làm hương liệu, bao viên thuốc chống ẩm
Người dân ta từ lâu dùng đã biết dùng dược liệu này làm thuốc nhuộm răng đen và để gắn những cán dao hay lưỡi cày.,nhu cầu này giảm đi từ khi bỏ tục nhuộm răng Nhung có nơi vẫn dùng để làm thuốc nhuộm.
* Trong y học hiện đại,
Được dùng để làm lớp tráng bên trong dụng cụ trữ nước như bô tiểu và chế tạo khuôn răng giả.
Được dùng trong kỹ nghệ để chế biến shellac được dùng làm vật cách điện, chống tia ngoại tím, quét giấy chống ẩm, chịu axit, đĩa hát, đánh bóng đồ dùng như vải, da gỗ, tre, v.v…
Còn dùng để bao thuốc viên chống ẩm. Cồn gôm lắc 5% dùng chấm răng có thể đề phòng sâu răng.Làm chất màu, tạo màng (vecni, chất cách điện, keo dán)
Nhựa Cánh kiến đỏ có nhiều màu sắc từ nhạt đến đậm
4. Bài thuốc chữa bệnh từ vị thuốc Cánh kiến đỏ
Theo YHCT , vị thuốc này được dùng để chữa trị: hắc lào, mụn nhọt ngoài da, bế kinh, u xơ tử cung,…Cụ thể như sau:
4.1. Chữa trị mụn nhọt, ghẻ lở và mụn nhọt
Dược liệu cánh kiến đỏ đem tán bột mịn rồi xoa thuốc bột vào vùng da cần chữa trị
4.2. Chữa trị u xơ tử cung, bế kinh, rong huyết sau sinh,
Cánh kiến đỏ 50g, Hồi đầu thảo và Nga truật mỗi vị 30g.
Đem tất cả đi sấy hoặc phơi khô, tán thành bột mịn.
Ngày dùng 2 lần. dùng từ 4 – 5g/lần,
4.3. Giúp phòng ngừa và chữa trị bệnh sâu răng
Dùng Cồn 5% và nhựa Cánh kiến đỏ.
Chế thành dung dịch cồn thuốc 5%, rồi chấm vào chân răng đau nhức.
5.Chú ý khi sử dụng Vị thuốc
Khi sử dụng cánh kiến đỏ nên thận trọng nếu bị Sốt mà không ra mồ hôi
Cần chú ý khi dùng tránh nhầm lẫn với Cánh kiến trắng (hay còn gọi là An tức hương).
Ít sử dụng trong phạm vi nhân dân do Vị thuốc này, hiện nay vẫn còn ít được nghiên cứu .
Theo giảng viên Cao đẳng Dược cho biết: Hiện nay,các nghiên cứu khoa học về Cánh kiến đỏ này vẫn còn rất hạn chế. Vì vậy, người bệnh trước khi muốn sử dụng cần có sự tư vấn từ chuyên gia,hay các thầy thuốc chuyên môn, tránh dùng tùy tiện mang lại nhiều tác dụng không mong muôn không đáng có./.
Hội chứng đau đầu có nguyên nhân đa dạng và mỗi người thường có cách giảm đau riêng. Đau đầu kéo dài hoặc đau nửa đầu thường cần chú ý, và việc chườm đá có thể là một phương pháp giúp giảm đau trong một số trường hợp.
Mất nước và uống quá nhiều cũng đều gây hại. Thừa nước khi uống nhiều nước hơn mức cần có thể gây tác động tiêu cực, như làm loãng natri máu, gánh nặng cho thận, và rối loạn điện giải.
Nhiễm khuẩn đường tiết niệu là một bệnh phổ biến, thường gặp ở phụ nữ, và có thể xảy ra ở trẻ nhỏ. Mặc dù có thể chữa khỏi, nhưng nguy cơ tái phát cao. Nếu không được điều trị kịp thời, nó có thể lan rộng và gây ra các biến chứng nguy hiểm.
Hội chứng ống cổ tay phổ biến gây đau và tê bì ở một hoặc cả hai bàn tay. Bệnh xảy ra khi dây thần kinh bị nén tại ống cổ tay, có thể trở nên nghiêm trọng. Nhận biết và điều trị kịp thời giúp để giảm triệu chứng và phục hồi chức năng.
