Hợp hoan bì là vỏ cây Hợp hoan, thường dùng làm cảnh nhờ hoa đẹp. Trong y học cổ truyền, giúp an thần, hoạt huyết, trị mất ngủ, suy nhược, viêm phổi, gãy xương. Có thể sắc uống, tán bột hoặc ngâm rượu, hợp hoan bì được ứng dụng linh hoạt trong nhiều bài thuốc.
Hợp hoan bì là vỏ cây của cây Hợp hoan – loài cây có hoa rất đẹp thường được trồng làm cảnh. Trong y học cổ truyền, vỏ cây này được biết đến như một vị thuốc quý giúp an thần, hoạt huyết, hỗ trợ điều trị mất ngủ, gãy xương, viêm phổi và suy nhược cơ thể. Với nhiều cách sử dụng linh hoạt như sắc uống, tán bột, hay ngâm rượu, hợp hoan bì ngày càng được quan tâm trong các bài thuốc dân gian và hiện đại
Hãy cùng giảng viên trường Cao đẳng Y Dược TPHCM tìm hiểu kĩ hơn về vị thuốc này nhé!
Hình ảnh cây Hợp hoan bì
Tên gọi khác: Dạ hợp thụ bì, Nhung hoa thụ, Mã anh hoa, Hợp hôn bì, Nhung tuyết hoa…
Tên khoa học: Albizia julibrissin - Họ Đậu (Fabaceae)
Hợp hoan là cây gỗ trung bình, cao đến 16m, thân nhẵn, nhiều cành nhỏ có góc cạnh.
Lá kép hai lần, dạng lá phượng, khép lại vào ban đêm.
Hoa mọc thành chùy ở đầu cành, màu hồng tím, hình sợi mịn như lông tơ. xếp thành hình xim
Quả dẹp, dài, chứa khoảng 10 hạt.
Mùa ra hoa hợp hoan tháng 6 – 7, màu quả tháng 9 – 11.
Hợp hoan là cây Có nguồn gốc từ Trung Quốc, mọc hoang hoặc được trồng làm cảnh tại nhiều vùng như Phúc Kiến, Giang Tô…
Ở Việt Nam, cây ít gặp nhưng đôi nơi vẫn được trồng làm cây cảnh lấy bóng mát.
Bộ phận dùng: Vỏ thân cây – gọi là Hợp hoan bì.
Thu hái: Quanh năm, chọn cây lâu năm để có chất lượng dược liệu tốt.
Sơ chế: Rửa sạch, cạo bỏ lớp rêu, phơi khô, có thể sao vàng dùng dần.
Bảo quản: Nơi thoáng mát, khô ráo, tránh ẩm mốc.
Thành phần hóa học chính trong Dược liệu này chính là Saponin
Theo y học cổ truyền
Tính vị: Vị ngọt, tính bình
Quy kinh: Tâm, Can, Tỳ
Tác dụng: An thần, giải uất, hoạt huyết, tiêu sưng, trấn thống, liền gân cốt
- Hỗ trợ chữa trị mất ngủ và suy nhược thần kinh
- An thần, giảm sầu muộn, lo âu
- Giúp liền xương, giảm đau do chấn thương
- Hỗ trợ điều trị viêm phổi, phế ung, ho ra máu
- Giảm sưng đau, tiêu độc, sát khuẩn ngoài da
Liều dùng: 2 – 12g khô/ngày hoặc 150 – 200g dạng tươi
Cách dùng:
Sắc uống
Tán bột hoặc hoàn viên
Ngâm rượu
Dược liệu Hợp hoan bì khô
1. Chữa tâm thần bất an, sầu muộn, mất ngủ
Thành phần: Hợp hoan bì 9g, Dạ giao đằng 15g
Cách dùng: Sắc uống 1 thang/ngày, chia làm 2 lần.
2. Chữa trị viêm phổi lâu ngày không khỏi
Thành phần: Hợp hoan bì 15g, Bạch liễm 15g
Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, dùng khi thuốc còn ấm.
3. Hỗ trợ điều trị đòn ngã, tổn thương, gãy xương
Thành phần:
Hợp hoan bì 200g (bỏ lớp vỏ ngoài, giã nát, sao vàng hơi sém cạnh)
Xạ hương 5g
Nhũ hương 5g
Cách dùng: Tán bột mịn, mỗi lần uống 15g với rượu ấm.
4. Chữa trị gãy xương do chấn thương (Theo sách Bách Nhất Tuyển Phương)
Thành phần:
Hợp hoan bì 120g (sao đen)
Giới thái tử 30g (sao vàng)
Cách dùng: Tán mịn, mỗi lần dùng 6g pha với rượu nóng trước khi ngủ. Có thể lấy bã thuốc đắp vào vùng xương bị tổn thương.
5. Chữa vết thương do nhện cắn
Thành phần: Vỏ cây Hợp hoan
Cách dùng: Sao vàng, tán bột, trộn với dầu rồi bôi trực tiếp lên vết thương, ngày 2 – 3 lần.
6. Điều trị phế ung, ho ra máu mủ
(Theo Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách)
Thành phần: Hợp hoan bì 15g
Cách dùng: Sắc đặc, uống làm 2 lần trong ngày.
7. Hỗ trợ điều trị dị ứng, hen suyễn, viêm xoang
Cách dùng: Dùng Hợp hoan bì phối hợp với các vị thuốc tiêu viêm, thanh phế.
Có thể sắc uống hoặc tán bột dùng theo chỉ dẫn.
6. Những lưu ý khi sử dụng Hợp hoan bì
Không dùng quá liều: Dùng quá liều có thể gây buồn ngủ sâu, mệt mỏi, rối loạn tiêu hóa.
Không tự ý kết hợp với thuốc an thần Tây y nếu chưa có chỉ định từ bác sĩ.
Phụ nữ mang thai, cho con bú nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi dùng.
Người dị ứng với họ Đậu (Fabaceae) cần thử liều nhỏ trước để tránh kích ứng.
Dùng dài ngày cần theo dõi phản ứng của cơ thể, tránh phụ thuộc.
Hợp hoan bì là một vị thuốc tiềm năng trong điều trị các bệnh lý thần kinh, xương khớp và hô hấp trong y học cổ truyền. Với thành phần hóa học quý như saponin, dược liệu này không chỉ dừng lại ở bài thuốc dân gian mà còn có thể được nghiên cứu sâu hơn để phát triển thành các sản phẩm hiện đại như:
- Thực phẩm bảo vệ sức khỏe hỗ trợ chữa trị giấc ngủ
- Viên hoàn an thần từ thảo dược
- Dung dịch xoa bóp trị đau nhức
- Thuốc đông y dạng cao lỏng, trà túi lọc, siro
Trong tương lai, nếu được đầu tư nghiên cứu bài bản và kết hợp công nghệ chiết xuất hiện đại, Hợp hoan bì hoàn toàn có thể trở thành một dược liệu trọng điểm trong phát triển sản phẩm chăm sóc sức khỏe từ thiên nhiên.
Tóm lại: Hợp hoan bì là một loại thảo dược khá hiếm và được sử dụng trong điều trị nhiều tình trạng bệnh lý, trong đó phải kể đến những vấn đề liên quan đến mất ngủ. Để đảm bảo tính an toàn và hiệu quả trong việc dùng Hợp hoan bì, bệnh nhân nên liên hệ với các bác sĩ chuyên khoa, để được thăm khám và chỉ định sử dụng thuốc phù hợp./.
DsCKI. Nguyễn Quốc Trung
Nguồn: Tin tức Y Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur
