Lợi ích của cây Đơn kim đồi với sức khoẻ

• Công dụng của Xuyên khung đối với khoẻ
• Công dụng của Niệt gió đối với sức khoẻ
• Công dụng của Sói rừng đối với sức khoẻ

1. Cây Đơn kim là gì?

Cây Đơn kim

Cây Đơn kim có tên gọi khác là Đơn buốt, Quỷ châm thảo, Manh tràng thảo, Tử tô hoang, Rau bộ binh, Cúc áo. Danh pháp khoa học là Bidens pilosa L., thuộc họ Cúc – Asteraceae.

Đơn kim là thuộc cây thảo, cao 0,5 – 1 m, sống hàng năm, thân cành có khía, cứng, nhẵn. Lá đơn, mọc đối, có 3 lá chét hình mác hoặc trái xoan, rộng 1 – 2 cm, dài 2 – 4 cm, mép lá có răng cưa, gốc lá thuôn, đầu nhọn, hai mặt nhẵn.

Cụm hoa đầu gần hình cầu đơn độc hoặc đôi một, mọc ở kẽ lá và đầu cành, rộng 0,6 – 1,5cm, lá bắc thuôn, hình lưỡi màu trắng có lông, dạng vảy, những hoa ở ngoài bất thụ, xếp thành một hàng…. Những hoa ở trong hình ống màu vàng, cánh hoa bất thụ xẻ 3 thuỳ nhỏ ở đầu, nhị 4 – 5, thắt lại ở gốc và có tai ngăn, bầu của hoa bất thụ tiêu giảm. Quả bế, hình kim, có 3 cạnh không đều, khi chín có màu đen. Mùa ra hoa và quả vào tháng 3-5 và tháng 8-10.

Bộ phận sử dụng làm thuốc của cây Đơn kim là toàn cây trên mặt đất. Ở Trung Quốc, Đơn kim gọi là vị thuốc Tam diệp quỷ châm thảo. Thu hái dược liệu vào mùa hạ, dùng tươi hay phơi khô.

Thành phần hóa học của cây Đơn kim chứa nhiều thành phần thuộc các nhóm Polyacetylen, flavonoid, triterpene, một ít tinh dầu, glucopyranosyl- hydroxy, tetradecen, triyn, 1-phenylhepta-1,3- diyn-5 –en-7-ol acetat, phenyl – hepta-1, phenylpropanoid, phytosterol, friedelin, friedelan-3-ol, tinh dầu gồm germacren D, limonen, camphor, T.muuronol, acid linoleic, acid cafeic, phytyl heptanoat. Ngoài ra, cây Đơn kim tươi còn chứa nhiều loại protein, các loại vitamin và các khoáng chất vi lượng cần thiết cho cơ thể.

2. Công dụng của Đơn kim đối với sức khoẻ

Dược sĩ CKI - Giảng viên tại Cao đẳng Dược TPHCM - trường Cao đẳng Y Dược Pasteur chia sẻ:

Theo y học cổ truyền

Đơn kim có vị đắng, nhạt, hơi the, tính mát, quy vào 2 kinh can, thận, có tác dụng thanh nhiệt, mát máu, tiêu độc, sát trùng, kháng khuẩn mạnh, giảm đau. Đơn kim được sử dụng làm thuốc hỗ trợ hệ tiêu hóa, chữa đái buốt, đái dắt, viêm gan, thấp khớp, phong thấp, dị ứng mẩn ngứa, cảm, viêm họng, sưng họng phát sốt, ho, viêm ruột, tiêu chảy, lỵ, viêm thận cấp, dị ứng, mày đay, bệnh ngoài da mẩn ngứa nóng đỏ, nhức răng, đau mắt, vết thương sưng đau, rắn cắn, sâu bọ độc cắn, bệnh đường ruột, đau thắt ngực, nhức đầu, sốt, đái tháo đường, táo bón, giun đường ruột, đau dạ dày, đau răng, ngộ độc, đau cơ, chữa bệnh trĩ (cả cây nấu nước đặc ngâm chữa trĩ ngoại rất hiệu quả). Lá nấu nước tắm trị ngứa và đau thấp khớp, vò nát, đôi khi hơ nóng trên lửa, đắp trị viêm, bỏng, vết thương, vết loét.

Cây đơn kim còn là một lựa chọn tự nhiên cho việc làm đẹp. Lá cây chứa axit phytanic, hoạt chất có tác dụng tương tự retinoid. Retinoid là dẫn xuất từ vitamin A, có tác dụng kích thích sản xuất collagen, làm săn chắc làn da, chống lão hóa, cải thiện nếp nhăn và tăng cường độ đàn hồi cho da.

Theo Y Học Hiện Đại

Tác dụng kháng ký sinh trùng sốt rét

Chiết xuất Đơn kim có tác dụng ức chế mạnh sự phát triển trong hồng cầu người của ký sinh trùng Plasmodium falciparum gây bệnh sốt rét nặng. Một điều thú vị là, loài Đơn kim mọc hoang dại có tác dụng ức chế ký sinh trùng Plasmodium falciparum tốt hơn loài Đơn kim được nuôi trồng.

Tác dụng kháng khuẩn và kháng virus

Các hợp chất trong cây Đơn kim có tác dụng kháng khuẩn mạnh đối với các chủng vi khuẩn Gram dương như Bacillus cereus, Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Bacillus subtili, Mycobacterium smegmatis, Staphylococcus aureus, Salmonella gallinarum, Protetus vulgaris , Pseudomonas aeruginosa , Salmonella typhi , Streptococcus faecalis, Klebsiella pneumoniae.

Một số hợp chất được phân lập từ Đơn kim có tác dụng ức chế nhiều loại virus như HIV – virus gây suy giảm miễn dịch ở người, HSV – virus gây bệnh herpes và virus SARS. Những hợp chất polyacetylen như phenylheptatriyn có trong cây Đơn kim có tác dụng diệt nấm Candida albtrans.

Tác dụng chống oxy hóa

Các gốc tự do sinh ra từ các phản ứng oxy hóa trong cơ thể là nguyên nhân gây tổn thương các bào quan, tổn thương các cấu trúc của tế bào dẫn đến sự lão hóa cũng như nhiều bệnh lý cho con người. Các thử nghiệm dược lý cho thấy dịch chiết cây Đơn kim thể hiện tác dụng chống oxy hóa rất mạnh trên các mô hình bắt gốc tự do in vitro.

Tác dụng kháng viêm

Các flavonoid trong cây Đơn kim có tác dụng chống viêm, làm giảm đáp ứng viêm thông qua cơ chế ức chế sự tổng hợp của các chất trung gian prostaglandin gây viêm và giảm sản xuất nitrit oxid, có hoạt tính bảo vệ chống phóng xạ đối với tủy xương.

Tác dụng chống khối u

Chiết xuất từ cây Đơn kim có tác dụng ức chế sự phát triển của khối u, chống tân sinh mạch máu, làm giảm sự phát triển của các tế bào ung thư như ung thư thực quản.

Tác dụng hạ đường huyết

Các hoạt chất trong cây Đơn kim có tác dụng làm hạ đường huyết trên những chuột có nồng độ đường huyết bình thường hoặc đường huyết tăng nhẹ, thông qua cơ chế làm tăng sản xuất insulin ở các tế bào beta của tuyến tụy và bảo vệ các tế bào nội tiết của tuyến tụy. Cây Đơn kim được sử dụng để điều trị đái tháo đường trong nền y học dân tộc của nhiều quốc gia.

Nước sắc cây Đơn kim có tác dụng kháng khuẩn, kháng virus

Tác dụng hạ huyết áp

Dịch chiết từ lá Đơn kim có tác dụng làm hạ huyết áp tốt trên cả mô hình chuột tăng huyết áp nguyên phát và tăng huyết áp do chế độ ăn thừa muối, nhưng không ảnh hưởng đến tần số co bóp cơ tim. Ngoài ra, Đơn kim còn có tác dụng làm giảm co thắt mạch máu thông qua cơ chế làm giãn các tế bào nội mô mạch máu và điều hoà miễn dịch. Đơn kim được sử dụng trong y học cổ truyền của nhiều quốc gia để điều trị tăng huyết áp.

Tác dụng chống dị ứng

Chiết xuất từ cây Đơn kim có tác dụng làm giảm các triệu chứng dị ứng như ngứa, nổi ban thông qua cơ chế ức chế giải phóng histamin từ các tế bào mast, ngăn cản phản ứng quá mẫn trên da.

Liều dùng & cách dùng

Liều dùng là 4 – 16g cây Đơn kim khô dạng thuốc sắc, liều tối đa có thể dùng là 16 – 20g cây khô. Hoặc 60 – 80g cây Đơn kim tươi. Dùng ngoài, không kể liều lượng.

3. Bài thuốc kinh nghiệm chữa bệnh từ Đơn kim

Chia sẻ thêm với sinh viên Cao đẳng Y Dược TPHCM bài thuốc chữa bệnh từ Đơn kim:

Bài thuốc chữa viêm họng do lạnh

Cách thực hiện: Đơn kim, Sài đất, lá Húng chanh, Cam thảo đất, Kim ngân hoa, mỗi thứ 10 – 15g. Đem các vị thuốc sắc uống ngày một thang, dùng liên tục trong 5 – 7 ngày.

Bài thuốc chữa cảm lạnh và sốt

Cách thực hiện: Đơn kim 30g, Lấu mỗi thứ 30g, Ngũ trảo 15gt, lá Gai mèo 15g, Bạc hà 3g. Đem các vị thuốc sắc uống trong ngày.

Bài thuốc chữa đau nhức do phong thấp

Cách thực hiện: Đơn kim 30 – 60g sắc nước uống trong ngày, uống trong khoảng 10 - 15 ngày.

Bài thuốc chữa chấn thương phần mềm nhẹ, huyết ứ, sưng đau nhứ

Cách thực hiện: Đơn kim tươi 15g, lá cây Đại 15g. Đem các vị thuốc giã nát, băng đắp vào chỗ đau, ngày 1 - 3 lần.

Bài thuốc chữa đau răng, sâu răng

Cách thực hiện: Đơn kim tươi lượng vừa đủ, rửa sạch cho vào ít muối, giã nhỏ đặt vào chỗ đau. Hoặc lấy hoa Đơn kim phơi khô 50g, rửa sạch, ngâm với 250ml rượu trắng, ngậm trong miệng một lúc rồi nhổ đi.

Bài thuốc chữa mẩn ngứa do dị ứng thời tiết

Cách thực hiện: Đơn kim 100 – 200g, nấu nước tắm, lấy bã chà xát kỹ lên vùng da bị tổn thương.

Bài thuốc chữa viêm ruột thừa cấp

Cách thực hiện: Đơn kim 60 – 120g, sắc lấy nước, chia làm 4 lần uống trong ngày. Luu ý không tự ý sử dụng bài thuốc này.

4. Lưu ý khi sử dụng vị thuốc Đơn kim

Nhiều hoạt chất trong lá cây Đơn kim có thể gây tổn thương da khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, cần thận trong thu hái và chế biến.

Không dùng vị thuốc Đơn kim cho phụ nữ có thai và phụ nữ cho con bú.

Thận trọng khi sử dụng vị thuốc Đơn kim cho người Tỳ Vị hư hàn.

Tóm lại, Đơn kim là vị thuốc được sử dụng trong các bài thuốc Đông y với nhiều công dụng hiệu quả cho sức khỏe. Tuy nhiên, để sử dụng an toàn và có hiệu quả, người bệnh cần tham khảo hướng dẫn của thầy thuốc trước khi dùng Đơn kim trong phòng và chữa bệnh.

DSCK1. NGUYỄN HỒNG DIỄM

Nguồn: Tin tức Y Dược – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur