Vitamin A và các chất chuyển hóa của nó đóng vai trò quan trọng trong cả khả năng miễn dịch bẩm sinh và thích nghi. Trong khả năng miễn dịch bẩm sinh, các tế bào da và niêm mạc của mắt và đường hô hấp, đường tiêu hóa và sinh dục tiết niệu hoạt động như một rào cản chống nhiễm trùng. Vitamin A giúp duy trì tính toàn vẹn về cấu trúc và chức năng của các tế bào niêm mạc này. Hãy cùng trường Cao đẳng Y dược Pasteur tìm hiểu về vấn đề này!
Các tế bào miễn dịch đáp ứng
Vitamin A cũng rất quan trọng đối với chức năng bình thường của một số loại tế bào miễn dịch quan trọng trong phản ứng bẩm sinh, bao gồm tế bào giết tự nhiên (NK), đại thực bào và bạch cầu trung tính. Hơn nữa, vitamin A cần thiết cho chức năng thích hợp của các tế bào làm trung gian cho khả năng miễn dịch thích ứng, chẳng hạn như tế bào lympho T và B; do đó, vitamin A là cần thiết để tạo ra phản ứng kháng thể đối với các kháng nguyên cụ thể.
Công thức cấu tạo của vitamin A
Hầu hết các tác dụng miễn dịch của vitamin A được thực hiện bởi các dẫn xuất vitamin A, cụ thể là các đồng phân của axit retinoic. Các chất đồng phân của axit retinoic là các hormone steroid liên kết với các thụ thể retinoid thuộc hai loại khác nhau: thụ thể axit retinoic (RAR) và thụ thể retinoid X (RXR). Theo con đường cổ điển, RAR trước tiên phải dị hóa với RXR và sau đó liên kết với các chuỗi DNA nhỏ được gọi là các yếu tố phản ứng axit retinoic (RAREs) để bắt đầu một loạt các tương tác phân tử điều chỉnh quá trình phiên mã của các gen cụ thể. Hơn 500 gen được điều chỉnh trực tiếp hoặc gián tiếp bởi axit retinoic. Một số gen này kiểm soát sự tăng sinh và biệt hóa của tế bào; do đó, vitamin A có tầm quan trọng rõ ràng trong khả năng miễn dịch.
Thiếu vitamin A là một vấn đề sức khỏe cộng đồng lớn trên toàn thế giới, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển, nơi mà nguồn thực phẩm chứa vitamin A được tạo sẵn còn hạn chế. Các nghiên cứu thực nghiệm trên mô hình động vật, cùng với các nghiên cứu dịch tễ học, đã chỉ ra rằng thiếu vitamin A dẫn đến suy giảm miễn dịch và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm. Trên thực tế, sự thiếu hụt vi chất dinh dưỡng này là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong ở trẻ sơ sinh, trẻ em và phụ nữ ở các quốc gia đang phát triển.
Những người thiếu vitamin A dễ bị mắc một số bệnh nhiễm trùng, chẳng hạn như bệnh sởi, sốt rét và bệnh tiêu chảy. Thiếu vitamin A cận lâm sàng cũng có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Ngược lại, nhiễm trùng có thể dẫn đến thiếu vitamin A theo một số cách khác nhau, ví dụ, bằng cách giảm lượng thức ăn ăn vào, làm giảm hấp thu vitamin, tăng bài tiết vitamin, cản trở việc sử dụng vitamin hoặc tăng nhu cầu chuyển hóa vitamin A.
Nhiều tác động cụ thể của việc thiếu vitamin A đối với hệ thống miễn dịch đã được làm sáng tỏ bằng cách sử dụng các mô hình động vật. Thiếu vitamin A làm suy yếu các thành phần của khả năng miễn dịch bẩm sinh. Như đã đề cập ở trên, vitamin A rất cần thiết trong việc duy trì hàng rào niêm mạc của hệ thống miễn dịch bẩm sinh. Do đó, thiếu vitamin A làm tổn hại đến tính toàn vẹn của tuyến phòng thủ đầu tiên này, do đó làm tăng tính nhạy cảm đối với một số loại nhiễm trùng, chẳng hạn như nhiễm trùng mắt, hô hấp, tiêu hóa và sinh dục.
Thiếu vitamin A dẫn đến giảm cả số lượng và hoạt động tiêu diệt tế bào NK, cũng như chức năng của bạch cầu trung tính và các tế bào khác thực bào mầm bệnh như đại thực bào. Các biện pháp cụ thể của hoạt động chức năng bị ảnh hưởng dường như bao gồm hóa ứng động, thực bào và khả năng tạo ra chất oxy hóa của tế bào miễn dịch để tiêu diệt mầm bệnh xâm nhập. Ngoài ra, tín hiệu cytokine có thể bị thay đổi khi thiếu vitamin A, điều này sẽ ảnh hưởng đến phản ứng viêm của hệ miễn dịch bẩm sinh.
Sự thiếu hụt vitamin A làm suy yếu các khía cạnh khác nhau của khả năng miễn dịch thích ứng, bao gồm cả miễn dịch dịch thể và qua trung gian tế bào. Đặc biệt, thiếu vitamin A ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển và biệt hóa của tế bào B, tế bào phụ thuộc vào retinol và các chất chuyển hóa của nó. Thiếu vitamin A cũng ảnh hưởng đến chức năng của tế bào B; ví dụ, thí nghiệm trên động vật đã chỉ ra rằng thiếu vitamin A làm suy yếu phản ứng kháng thể. Đối với khả năng miễn dịch qua trung gian tế bào, retinol rất quan trọng trong việc kích hoạt tế bào T và sự thiếu hụt vitamin A có thể ảnh hưởng đến khả năng miễn dịch qua trung gian tế bào bằng cách giảm số lượng hoặc sự phân bố của tế bào T, thay đổi quá trình sản xuất cytokine hoặc giảm biểu hiện của các thụ thể trên bề mặt tế bào làm trung gian truyền tín hiệu tế bào T.
Sưu tầm Thạc sĩ Trần Thị Minh Tuyến
Xem thêm: caodangyduoc.com.vn
