Cẩu tích hay còn gọi là lông cu li, là vị thuốc Nam quý, có tác dụng bồi bổ can thận, trừ phong tê thấp. Dược liệu này với nhiều công dụng hữu ích, được sử dụng để chữa chứng đau lưng mỏi gối, tiểu tiện nhiều, đau thần kinh tọa, chân tay tê bì, co quắp và chứng bạch đới ở phụ nữ.Hãy cùng Giảng viên Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur tìm hiểu rõ hơn về tác dụng của Cẩu tích/ Lông cu ly này nhé!
Cây cẩu tích
1. Mô tả dược liệu Cẩu tích
Tên gọi khác: Kim mao cẩu tích, Cu li, Cù liền.
Tên khoa học: Cibotium barometz
Họ: Kim mao (Dicksoniaceae)
1.1.Mô tả thực vật:
Cẩu tích là một loại dương xỉ hay quyết thực vật, có thân rễ mọc đứng, thường thấp, to, phủ lông mềm màu vàng nâu bên ngoài. với thân cây to, mập, cao tới 1-3 m, mọc thẳng, được bao phủ bởi những sợi lông dài dày đặc, cứng, màu nâu vàng, dài từ các ngọn non và gốc cây của nó.
Lá dài đến 1- 2m và bề mặt lá được phủ lông vàng bóng, mịn. Lá kép lông chim, có khoảng 15 – 20 cặp lá chét. Lá chét nhỏ, nhọn ở đầu và mép có răng cưa, có các bào tử nhỏ dưới mặt lá.
Thân rễ mọc đứng, ngắn, to, có phủ bên ngoài lớp lông mềm màu vàng nâu. Khi cắt bỏ hết lá còn lại những gốc cuống thì thân rễ trông giống con Cu li. Đoạn thân rễ đã loại bỏ lớp lông màu vàng nâu bên ngoài, có màu nâu hoặc nâu hơi hồng, đường kính 2 - 6 cm, dài 5 - 10 cm, khó cắt và cứng, khó bẻ gẫy; đôi khi còn sót lại ít lông màu vàng nâu. Khi dùng thường thái dược liệu thành phiến mỏng hình dạng thay đổi, mặt cắt ngang nhẵn, màu nâu nhạt hay nâu hồng, có vân.
Những túi bao tử có áo màu nâu là cơ quan sinh sản, mọc ở mặt dưới lá, xếp đều đặn ở hai bên gân giữa, trong đựng nhiều bào tử,có hình tam giác hơi tròn, sần sùi, màu sang hay đen nhạt và có cánh.
Mùa sinh sản: Tháng 10 – 1 năm sau.
1.2.Phân bố, thu hái, chế biến
* Phân bố: Cẩu tích mọc hoang khắp nơi ở miền rừng núi Việt Nam, Lào, Cămpuchia, Philipin, Malaixia và Inđônêxia. và miền nam Trung Quốc đều có.
Có lông tơ vàng bao phủ phần thân rễ của cây, trông như con chó hay con cu ly.
Theo dân gian hiểu: Cẩu là chó, Tích là lưng, xương sống. Khi thuốc chưa cắt ra có hình giống lưng của con chó nên gọi là Cẩu tích.
* Dược liệu Cẩu tích
thu hái quanh năm thường vào khoảng cuối thu sang đông. chặt bỏ toàn bộ cành, đào lấy toàn bộ phần bẹ và những vùng có lông vàng của cây bao phủ,.
Rửa sạch sau khi hái về rồi cắt bỏ rễ con, cuống lá và lông màu vàng phủ xung quanh thân rễ rồi thái mỏng, phơi khô.
Nên đồ hơi nước rồi mới phơi, làm trong nhiều lần như vậy. Đồ với đậu đen 9 lần đồ, 9 lần phơi rồi cuối cùng cắt mỏng, phơi khô.
Cho dược liệu đã thái phiến vào cát nóng rang: tiếp tục rang cho cháy hết lông còn sót lại. Lấy ra để nguội, rửa sạch, ngâm nước 12 tiếng, đồ kỹ thêm cho mềm, rồi tẩm rượu 12 tiếng rồi mới đem sao vàng. Có thể tẩm muối ăn.
* Bảo quản nơi khô và thoáng mát.
Cẩu tích đã thái phiến
2. Thành phần hoá học – Bộ phận dùng:
BPD: là Thân rễ cẩu tích đã phơi khô
TPPHH: Thân rễ chứa tinh bột (30%) và aspidinol, lông vàng, có tanin và sắc tố.
Thân rễ dược liệu còn có các hợp chất: Methyl dodecnoate, beta-sitosterol, beta-sitosterol-O-glucopyranoside and 2,3,4,5,6-pentahydroxy cyclohexane carboxylic acid.
Ngoài ra thân rễ còn có Acid béo (acid oleic, palmitic và octadecanoic), flavonoid (kaempferol, onychin).
3. Tác dụng dược lý
* Theo y học cổ truyền
Theo Đông y, có vị đắng, ngọt, tính ôn, đi vào 2 kinh can và thận.
Chữa trị bệnh bạch đới, khí hư ở phụ nữ, phụ nữ có thai mà lưng, người đều đau.
Theo tài liệu cổ: Cẩu tích có tác dụng bổ can thận, trừ phong thấp, mạnh lưng gối, chữa lưng đau chân mỏi, phong hàn, thấp tỳ, thất niếu (không đi đái được), đái nhỏ giọt.
* Theo y học hiện đại
1.Cầm máu
Ngoài thân rễ cẩu tích chữa đau lưng, phong tê thấp, người ta còn dùng lông vàng phủ xung quanh thân rễ để đắp các vết thương, vết đứt tay, đứt chân để cầm máu. do các lông đó hút huyết thanh của máu và giúp cho sự tạo máu cục, làm cho máu chóng đông. Ngoài ra còn dùng lông này để nhồi đệm, nhồi gối.
2. Tác dụng khác
Thân rễ có tác dụng chống oxy hoá, tác dụng hạ đường huyết.nhờ từ Dịch chiết methanol
4. Công dụng
Trong dân gian được dùng làm thuốc bổ gan, thận chữa đau lưng, đau khớp xương, đau gối, chữa tê tay chân. Người già hay đi tiểu tiện nhiều lần.
Dùng dưới dạng thuốc sắc. Ngày dùng 10 – 18g
Ngoài ra còn dùng chữa bệnh ra huyết trắng ở phụ nữ, phụ nữ có thai mà lưng, người đều đau.
5. Bài thuốc có Cẩu tích
5.1. Chữa trị ngang lưng đau nhức
Cẩu tích 16g, Ngưu tất, Sơn thù du, Thổ ti tử, Lộc giao (chưng), Đỗ trọng mỗi thứ 12g, Thục địa 16g, sắc uống.
Kinh nghiệm dân gian
Cẩu tích 15g, ngưu tất, đỗ trọng mỗi thứ 10g, sinh mễ nhân 12g, mộc qua 6g,
Sắc với nước 600ml còn 200ml. Chia 3 lần uống trong ngày.
Nếu uống được rượu có thể thêm 20ml rượu trong khi uống thuốc,
5.2. Chữa phong thấp, Trị chứng chân tay tê đau
Cẩu tích 20 g, mộc qua và tần giao mỗi vị 12 g, ngưu tất, tang chi, tục đoạn, đỗ trọng mỗi vị 8 g, quế chi 4 g, tùng tiết 4 g,
Sắc với nước 600ml, Sắc còn 250 ml, chia uống trong ngày/ 2 lần.
5.3.Chữa đau lưng mỏi gối do thận yếu
Cẩu tích 20 g, củ mài 20 g, bổ cót toái, tỳ giải và đỗ trọng mỗi vị 16 g, rễ gối hạc 12 g, rễ cỏ xước 12 g, dây đau xương 12 g, thỏ ty tử 12 g,..
Thêm nước, sắc uống 1 thang/ngày.
5.4.Chữa thận hư, sống lưng đau mỏi
Cẩu tích 16 g, đỗ trọng 10 g, thục địa 12 g, ô dược củ sung, dây tơ hồng sao, quả kim anh, mỗi vị đều 8 g.
Sắc uống trong ngày/1 thang.
5.5. Bài thuốc trị chứng can thận hư suy, chân cẳng đau do phong thấp
Cẩu tích, Hoàng kỳ và đan sâm mỗi vị 30g, phòng phong 15g, đương quy 25g, rượu 1 lít.
Đem ngâm với rượu trong vòng 1 tuần rồi dùng rượu uống hằng ngày.
5.6. Bài thuốc trị gối mỏi, đau lưng do thận âm hư
Cẩu tích, Phục linh, đương quy, và thỏ ty tử các vị bằng lượng nhau.
Đem dược liệu nghiền thành bột mịn, chế với mật ong làm thành viên nặng 9g.
Mỗi lần dùng uống 1 – 2 viên, uống với nước sôi để nguội, dùng 3 lần/ngày.
5.7.Bài thuốc trị chứng lưng đau gối mỏi do thận can hư
Cẩu tích 10g, Đỗ trọng 10 – 12g, và sa uyển tử 12 – 15g.
Đem sắc uống, ngày dùng 1 thang.
5.8. Bài thuốc trị chứng viêm cột sống có gai xương do can thận bất túc
Cẩu tích, Nhục thung dung, cốt toái bổ, ngưu tất, thục địa và bạch thược mỗi vị 15g, kê huyết đằng 30g, nữ trinh tử, sơn thù du, đương quy và câu kỷ tử mỗi vị 10g, mộc hương 6g.
Đem sắc uống, ngày dùng 1 thang.
6. Lưu ý khi sử dụng Cẩu tích
Cần chú ý khi sử dụng Cẩu tích:
Những người thận hư hữu nhiệt, tiểu tiện bất lợi hoặc đỏ vàng không dùng được.
Theo tin tức y dược cẩu tích là loài cây dược liệu mọc hoạng đang phổ biến ở nhiều nơi ở nước ta. Chủ yếu cẩu tích có tác dụng chữa chứng đau lưng mỏi gối, tiểu tiện nhiều, đau thần kinh tọa, chân tay tê bì, co quắp và chứng bạch đới ở phụ nữ., Dùng lông để cầm máu. Tuy có nguồn gốc từ thiên nhiên nhưng Cẩu tích cũng có tác dụng phụ nên cần chú ý khi sử dụng, không nên tự tiện sử dụng. Hãy đến bác sĩ chuyên môn để hiểu rõ tình trạng cơ thể và tham vấn ý kiến trước khi sử dụng nhé!
Nguyên nhân mệt mỏi đau nhức khắp người có thể do căng thẳng, thiếu ngủ hoặc các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như rối loạn miễn dịch, viêm nhiễm và bệnh lý mãn tính.
Say rượu bia gây mệt mỏi, khó chịu và ảnh hưởng xấu đến sinh hoạt, công việc. Hiện nay, nhiều loại thuốc giải rượu đã được nghiên cứu, giúp giảm nhanh các triệu chứng. Ngoài ra, bạn cũng có thể áp dụng các phương pháp giải rượu tự nhiên mà không cần dùng thuốc.
Angut 300 là thuốc được chỉ định trong điều trị gout mạn tính, sỏi urat và các tình trạng tăng acid uric trong máu. Người bệnh cần lưu ý thận trọng khi sử dụng thuốc Angut 300.
Khi tần suất đi tiểu tăng cao một cách bất thường, đặc biệt vào ban đêm hoặc đi kèm các triệu chứng khác như tiểu buốt, tiểu rắt, hoặc đau bụng dưới, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.
