Thông tin chung

Giun đất có tên khoa học là Lumbricus sp, thuộc họ Megascolecidae - Giun đất. Ngoài ra Địa long còn có nhiều tên gọi khác là Thổ long, Can địa long, Khưu dẫn,..

Giun đất thường sống ở dưới những khu vực ẩm ướt, giàu mùn hữu cơ. Ở Việt Nam giun đất phân bố ở khắp mọi nơi

Đặc điểm cấu tạo

Giun đất dài khoảng 10 đến 35cm, rộng khoảng 5-15mm. Thân có nhiều đốt. Ở mặt bụng và hai bên thân của giun đất có 4 đốt lông ngắn và lớp lông này khá cứng. Nhờ vậy, giun đất có thể di chuyển được trong các lớp đất.

Giun đất không có mắt. Tuy nhiên, nó vẫn có cảm giác với ánh sáng, vì dưới da của nó có các tế bào cảm giác ánh sáng riêng lẻ phân tán. Giun đất không có cơ quan hô hấp riêng, chúng thực hiện hô hấp thông qua da.

Giun đất thuộc loài động vật lưỡng tính, các tuyến sinh dục của nó tập trung tại một số đốt ở phần thân. Khi trưởng thành, cơ thể của nó sẽ hình thành đai sinh dục. Về sinh sản, giun đất sẽ không tự thụ tinh mà thụ tinh chéo.

Giun đất ăn mùn hữu cơ. Đây là loài sợ ánh sáng nên sẽ tự chui ra khỏi mặt đất. Chỉ khi nào có mưa lớn khiến bùn đất không còn độ xốp, thì lú đó giun đất mới bò lên trên để hô hấp. Chúng thải ra những viên bã và có dạng hình tròn nhỏ và thường kết dính với nhau, còn được gọi là phân của giun. Trong Y học cổ truyền vị thuốc làm từ giun đất còn được gọi là Địa long hay là Khâu dẫn,...

Bộ phận dùng của địa long

Toàn thân

Thu bắt, sơ chế và bảo quản

Thu bắt

Đầu tiên cần phải lựa chọn những khu vực đất xốp và ẩm ướt, sau xới đất lên và tiến hành tìm bắt giun. Muốn bắt giun dễ dàng có thể sử dụng cách lấy nước bồ kết, nước chè, ngâm đổ lên đất để giun tự bò lên. Tuyệt đối không dùng giun tự nhiên bò lên mặt đất vì đây khả năng là những con giun mang mầm bệnh, không thể sử dụng để làm thuốc.

Sơ chế

Sau khi thu bắt giun, ta tiến hành rửa sạch nhớt bằng nước ấm. Sau đó ép đuôi vào gỗ để mổ dọc thân giun rồi rửa sạch hết phần đất trong bụng. Cuối cùng đem phơi hoặc sấy hoặc phươi khô rồi đem đi bảo quản.

Bảo quản

Địa long rất dễ bị ẩm mốc, vì thế cần bảo quản chúng trong lọ kín và đặt ở những nơi thoáng mát, khô ráo, tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp.

Bảo quản địa long ở nơi khô thoáng

Tác dụng của địa long

Có tác dụng làm giãn phế quản, hạ cơn suyễn,...
Làm hạ huyết áp chậm nhưng lâu, có khả năng làm giãn mạch nội tạng.
Chứa chất làm tăng hoạt tính của Fibrin nên có thể chống hình thành huyết khối.
Hạ nhiệt, an thần
Chống co giật do có tác dụng kháng Histamin
Giải nhiệt

Theo Y học cổ truyền

Tính vị, quy kinh: Vị mặn, tính hàn, quy kinh tỳ, vị, thận..
Công dụng của địa long: Đại giải nhiệt độc, hành thấp (Bản Thảo Giảng Nghĩa Bổ Di). Trừ phong thấp, khử trùng tích, phá huyết (Đắc Phối Bản Thảo)
Chủ trị: Trị sốt cao, động kinh co giật, hen phế quản, di chứng liệt nửa người, chữa chứng đau nhức do phong thấp, tiểu không thông.

Một số bài thuốc dựa vào ứng dụng lâm sàng của vị thuốc địa long

Trị răng đau nhức:

Địa long tán thành bột thoa vào (Thiên Kim phương).

Trị mắt đỏ đau:

Dùng Địa long khoảng 10 con sao tán bột, uống với nước trà (Thánh Huệ phương).

Trị lợi răng chảy máu không cầm:

Bột Địa long, Khô phàn mỗi thứ 4g, Xạ hương lượng ít, nghiền và trôn đều, thoa vào chỗ răng lợi chảu máu lượng ít (Thánh Huệ phương).

Trị họng, thanh quản sưng không ăn uống được:

Lấy khoảng 14 con địa long, giã nát, đắp ngoài họng, 1 con hòa nước muối thêm chút mật ong dùng uống uống (Thánh Huệ phương).

Trị đầu đau do phong nhiệt:

Địa long sao, tán bột, thêm nước Gừng, Xích phục linh, Bán hạ, lượng bằng nhau, đem tán thành bột, uống 2-4g cùng với nước Sinh khương, Bạc hà, Kinh giới (Phổ Tế phương).

Trị trẻ nhỏ tinh hoàn bị sưng:

Địa long còn nguyên đất, quết nhuyễn, trộn nước đắp vào vùng bị sưng (Tiểu Nhi Dược Chứng Trực Quyết).

Trị sốt cao co giật:

Địa long 10g, Toàn yết 3g, Liên kiều 10g, Câu đằng, Kim ngân hoa đều 12g, sắc uống. Hoặc dùng Địa long 100g, Chu sa 30g, tán nhuyễn, làm thành viên uống (theo Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

Trị sỏi niệu:

Địa long đỏ, tỏi, Lá khoai lang đỏ, lấy lượng vừa đủ, tất cả đem giã nát, đắp vào vùng bụng dưới, có thể kết hợp uống thêm thuốc lợi tiểu

Trị huyết áp cao:

Uống cao lỏng Địa long 40%, mỗi lần khoảng 10ml, ngày uống 3 lần, đạt (Mao Văn Hồng, Thượng Hải Trung Y Dược Tạp Chí 1959, 4: 39)

Lưu ý khi sử dụng địa long

Không dùng cho những người bị hư hàn mà không có thực nhiệt. Cụ thể là những người có sắc mặt thường trắng bệch, tay chân lạnh, sức khỏe yếu, hay mệt mỏi, ra mồ hôi, nhưng không bị nóng sốt, tiểu tiện đỏ gắt, họng khô, khát nước, rêu lưỡi vàng,
Không dùng cho những người quá mẫn với bất kỳ thành phần nào có trong dược liệu.

Theo giảng viên Cao đẳng Dược cho biết: Địa long là một vị thuốc không quá xa là đối với người Việt Nam. Tuy nhiên, trước khi sử dụng tốt nhất chúng ta nên tim hiểu kỹ hoặc làm theo hướng dẫn của thầy thuốc để đảm bảo an toàn cho sức khỏe. Tuyệt đối không sử dụng bừa bãi để tránh những tác hại không mong muốn cho sức khỏe.